اینترنت گاهی می‌تواند فضایی نفرت‌انگیز و خصمانه باشد، به‌ویژه برای زنان، اقلیت‌های نژادی، قومی، جنسیتی و سایر گروه‌های به حاشیه رانده‌شده که بیشتر احتمال دارد تصاویرشان در فضای مجازی مورد سوءاستفاده قرار بگیرد. سوءاستفاده از تصاویر دیگران با اهداف جنسی شامل موارد مختلفی است؛ از جمله: به‌اشتراک‌‌گذاری عکس خصوصی افراد بدون رضایت آنها، پورن انتقامی، دستکاری تصاویر با استفاده از هوش مصنوعی،[1] تبدیل عکس دیگران به عکس‌های مستهجن، عکس‌برداری بی‌اجازه از زیر دامن زنان و بسیاری از موارد مشابه دیگر. همه اینها نمونه‌هایی از خشونت دیجیتالی است که با گسترش تکنولوژی، بیش از پیش از رایج و فراگیر شده‌اند.
انتشار عکس دیگران و نقض حریم خصوصی آنها به این طریق، پیامدهای مختلفی دارد. هتک حیثیت و نقض حقوق و خودمختاری افرادی که عکس‌هایشان در صفحات هرزه‌نگاری منتشر می‌شود، گاهی نابودی زندگی آنها را به دنبال دارد. درست است که چنین خشونتی در دنیای مجازی صورت گرفته اما پیامدها و آسیب‌هایی مانند ترس، اضطراب، از دست دادن عزت نفس و احساس بی‌قدرتی برای بسیاری از افراد، واقعی و پایدار است.
علی‌رغم اینکه خشونت و زن‌ستیزی آنلاین، نقض گسترده حقوق بشر محسوب می‌شود، شرکت‌های فناوری و سیاستگذاران ارزش بیشتری برای «کپی رایت» (حق مولف/مالک اثر) در قیاس با حقوق انسان‌ها قائلند و برای محافظت از حق مالکیت فکری تدابیر حمایتی ویژه‌ای درنظر گرفته‌اند. کسانی که حقوق مولف را نقض کنند با مجازات‌های قانونی و حذف سریع محتوا روبرو می‌شوند، در حالی که بازماندگان خشونت آنلاین حقوق قانونی ناچیزی دارند. بی‌تردید تصاویر بدن ما به همان اندازه که موسیقی، فیلم و حتی نشان شرکت‌ها «حق انحصاری» دارند، باید مورد احترام و محافظت باشند. به همین دلیل، صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، «کپی رایت» جدیدی برای بدن انسان معرفی و راه‌اندازی کرده است به نام «حق بدن».
حق بدن چیست؟
«بادی رایت» (حق صاحب بدن) تلاشی است برای به رسمیت شناختن خشوت دیجیتال و مطالبه‌گری در راستای مبارزه با آن. نکته کلیدی این کارزار آنلاین، نماد حق بدن است. این نماد را که به شکل حرف «b» است، می‌توان به هر تصویری از بدن انسان در رسانه‌های اجتماعی اضافه کرد. هدف این است که با این کار، شرکت‌های فناوری و سیاستگذاران وادار شوند تا همانطور که «حق صاحب اثر» را به رسمیت می‌شناسند، «حق صاحب بدن» را هم جدی بگیرند و با نقض حقوق بشر و تعرض به خودمختاری جسمانی افراد مقابله کنند. «حق صاحب بدن» یک جنبش اجتماعی است که از همه می‌خواهد خشونت مبتنی بر جنسیت را در فضای مجازی جدی بگیرند.
بیشتر بخوانید:
دخترمان به زندگی خود پایان داد
از زیر نظرگرفتن تا توهین و فحاشی؛ مصادیق رایج آزار جنسی و جنسیتی در فضای مجازی
چرا به حق بدن نیاز داریم؟
خشونت علیه زنان و دختران، نقض حقوق بشر و خودمختاری بدنی آنها و مرتبط با سلامت عمومی جهانی است. این نوع خشونت جنسیت‌محور، ریشه در زن‌ستیزی دارد. در یک تحقیق انجام شده در زمینه خشونت علیه زنان، 85 درصد از زنان اعلام کرده‌اند که شاهد خشونت دیجیتال بوده‌اند و نزدیک به 40 درصد آن را شخصاً تجربه کرده‌اند. خشونت جنسی دیجیتال علیه زنان، به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود از جمله آزار و اذیت سایبری، نفرت‌پراکنی، افشای اطلاعات خصوصی، اخاذی جنسی و استفاده بدون رضایت از تصاویر و ویدیوها. در این نوع خشونت، افراد بر اساس جنسیت، نژاد، گرایش جنسی، نوع بدن و سایر موارد مشابه، هدف توهین قرار می‌گیرند، تهدید به تجاوز می‌شوند و یا تصاویرشان بدون رضایت در معرض رفتارهای جنسی تحقیرآمیز قرار می‌گیرد. خشونت دیجیتال، آسیب‌های بلندمدت روانی و عاطفی، مشکلات جسمی، انزوای اجتماعی و گاهی مجازات‌های قانونی برای قربانیان به همراه دارد با این حال آنطور که لازم است از سوی شرکت‌های فناوری و سیاستگذاران جدی گرفته نمی‌شود. به همین دلیل تبدیل کردن آن به مسئله عمومی، نیازمند راه‌اندازی کارزارهای اطلاع‌رسانی و مطالبه‌گری است.
چگونه از حق بدن حمایت کنیم؟
- نماد حق صاحب بدن را به تصویر خود اضافه و در فضای مجازی با هشتگ #bodyright منتشر کنید.
- محتوا و تصاویری که صندوق جمعیت سازمان ملل در این زمینه تولید کرده را در فضای مجازی بازنشر کنید.
- لینک ویدئوی کازار حق بدن را در صفحات خود منتشر کنید.
- در مورد این مسئله در فضای مجازی و حقیقی صحبت کنید.
- طومار حق صاحب بدن را امضا کنید و از دیگران نیز بخواهید که با درج نام خود به این کارزار بپیوندند. https://www.globalcitizen.org/en/action/body-right-petition/
طومار حق بدن چیست؟
از هر ۱۰ زن، ۹ نفر (۹۲ درصد) اعلام کرده‌اند که خشونت آنلاین به احساس امنیت و رفاه آنها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و بیش از یک سوم (35 درصد) گفته‌اند به دلیل خشونت جنسی و جنسیتی در فضای مجازی، مشکلات مربوط به سلامت روان را تجربه کرده‌اند. زنان همچنین گزارش داده‌اند که به دلیل ترس سوءاستفاده از تصاویرشان در فضای مجازی، از خودابرازگری می‌هراسند و واقعیت خود را پنهان می‌کنند. این موضوع به‌ویژه بر افرادی که به لحاظ حرفه‌ای و معیشتی به فضاهای آنلاین و رسانه‌های اجتماعی وابسته هستند، تأثیر منفی بیشتری می‌گذارد.
با توجه به این آزار و اذیت‌های گسترده، صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، بیانیه‌ای تنظیم کرده و خواستار اقدامات عینی و ملموس برای توقف خشونت و سوءاستفاده دیجیتال شده است. در این درخواست اعلام شده است: «خشونت آنلاین نقض حقوق بشر است. ما از سیاستگذاران، شرکت‌های فناوری و پلت‌فرم‌های رسانه‌های اجتماعی می‌خواهیم که خشونت‌های مبتنی بر تصویر، تحقیر انسان‌ها و زن‌ستیزی آنلاین را به همان اندازه جدی بگیرند که نقض حق مولف را پراهمیت قلمداد می‌کنند.» شما هم می‌توانید طومار را به این نشانی امضا کنید و به جنبش پایان دادن به خشونت دیجیتال بپیوندید: https://www.globalcitizen.org/en/action/body-right-petition/
از سیاستگذاران و قانونگذاران چه کاری ساخته است؟
چرا در این بیانیه به سیاستگذاران اشاره شده است؟ به این دلیل که دولت‌ها می‌توانند برای کاهش خشونت آنلاین علیه زنان در فضای مجازی، گام‌های جدی بردارند.از طرفی دیگر قوانین بسیاری از کشورها در زمینه خشونت دیجیتال، همگام با پیشروفت و توسعه فناوری نبوده و لازم است که به‌روزرسانی شوند. حتی در کشورهایی که راهکارها و سازوکارهای قانونی وجود دارد، اغلب قوانین مربوطه در ایالات، نواحی یا استان‌های مختلف منسجم نیستند و یا قابلیت اجرا ندارند. در 64 کشور از 86 کشوری که خشونت آنلاین را جرم‌انگاری کرده‌اند، نهادهای مجری قانون در مواجه با خشونت آنلاین علیه زنان، عملکردی غیرموثر داشته‌اند. این حق مردم است که نمایندگانشان در مجالس قانونگذاری استفاده و سوءاستفاده غیرتوافقی از تصاویر را جرم‌انگاری کنند، ضمن این که لازم است شرکت‌های فناوری و رسانه‌های اجتماعی موظف به گزارش‌دهی موثر و مستمر باشند.
از شرکت‌های فناوری چه کاری برمی‌آید؟
شرکت‌های فناوری هم می‌توانند نقشی بسیار موثر در حمایت از افراد در برابر خشونت‌ورزی‌های دیجیتال داشته باشند. شبکه‌های اجتماعی باید مشابه با آنچه درباره حق مولف انجام می‌دهند، در برابر نقض خودمختاری جسمانی افراد هم تدابیر حمایتی درنظر بگیرند. صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در فراخوانی از فیسبوک، گوگل، تیک‌تاک و توییتر می‌خواهد امنیت زنان را در اولویت قرار دهند و به تعهداتشان در «مجمع برابری نسل‌ها، 2021» پایبند بمانند. زنان باید قادر باشند در شبکه‌های اجتماعی بر این که چه کسی با آنها تعامل داشته باشد یا چه کسی و تا چه اندازه به محتوای صفحه آنها دسترسی پیدا کند، کنترل داشته باشند. همچنین لازم است شیوه‌های کاراتری برای گزارش‌دهی موارد خشونت دیجیتال فراهم شود. لازم است که شرکت‌های فناوری درباره ایجاد راه‌حل‌های نوآورانه برای جلوگیری از خشونت دیجیتال و بهبود ایمنی آنلاین کاری انجام دهند، به درخواست قربانیان برای حذف پست‌هایی که حریم خصوصی آنها را نقض می‌کنند، واکنش سریعتری نشان دهند و با مجرمان با شدت بیشتری برخورد کنند.
ما چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟
مجرمان با استفاده از نقص‌های قانونی و امکانات تکنولوژی، به رفتارهای خشونت‌آمیز خود ادامه می‌دهند و به زنانی که تصاویرشان در فضای مجازی مورد سوءاستفاده قرار گرفته این پیام را می‌دهند که «در فضای مجازی شما مالک بدنتان نیستید»، اما کارزار «حق صاحب بدن» تلاش دارد اعلام کند استفاده از عکس بدن دیگران بر خلاف میل شخصی‌شان در فضای مجازی، عملی خشونت‌آمیز است که باید متوقف شود. اگر شما هم معتقدید که خشونت دیجیتالی، خشونتی واقعی و آسیب‌زا است و می‌خواهید به دیگرانی بپیوندید که تلاش می‌کنند جهانی ایمن‌تر برای زنان فراهم شود، می‌توانید در کنار امضای بیانیه، هنگام انتشار تصاویرتان در فضای مجازی، نماد «حق صاحب بدن» را به تصویر خود اضافه کنید و آن را با هشتگ #bodyright در رسانه‌های اجتماعی منتشر کنید. نماد «b» باید روی بدن انسان قرار گیرد. نماد «b» را می‌توانید از قسمت Download Symbol صفحه https://www.unfpa.org/bodyright دانلود کنید یا عکس خود را به طور مستقیم در قسمت Bodyright tool قرار دهید. سه استیکر «b»(برچسب) هم در استوری اینستاگرام وجود دارد، کافی است در قسمت برچسب‌ها، عبارت «bodyright» را جستجو کنید.
برگردان: فهیمه حسن‌میری
منبع: وبسایت صندوق جمعیت سازمان ملل متحد
[1] DeepFake: تکنیک جدیدی برمبنای هوش مصنوعی که به‌واسطه آن تصاویر و ویدئو‌های دروغین به شکلی واقع‌گرایانه درست می‌شود
 - Copy 2.jpg&width=72&height=72)
.jpg&width=72&height=72)
