زنی جوان که عبای سیاه به تن دارد در شهری در شمال غربی عربستان سعودی، به طرز خطرناکی روی لبه پنجره طبقه دوم ایستاده است. گروهی از مردان دیده می‌شوند که با کمک یک جرثقیل، او را به پایین می‌آورند. هویت این زن ناشناخته است، اما گفته می‌شود که او در یکی از «زندان»های محرمانه‌ای که در عربستان برای زنانی که توسط خانواده یا همسرشان به‌دلیل نافرمانی، روابط جنسی خارج از ازدواج یا ترک خانه طرد شده‌اند، نگهداری می‌شوند، حبس بوده است. این مراکز به‌اصطلاح «مراقبتی»، دارالرعایه نام دارند و هدفشان «بازپروری» زنان نافرمان، سرکش و متخطی است. گفته می‌شود صدها دختر و زن جوان در این مراکز غیررسمی نگهداری می‌شوند.
صحبت کردن علنی یا انتشار تصاویر از این مراکز در کشوری که صدای مدافعان حقوق زنان به‌طور کامل سرکوب شده، تقریباً غیرممکن شده است. اما طی شش ماه گذشته، روزنامه گاردین توانسته است با جمع‌آوری شهادت‌هایی از درون این خانه‌ها، تصویری از وضعیت آنها ترسیم کند: مکان‌هایی که از آنها به‌عنوان «جهنم» یاد می‌شود، همراه با شلاق‌های هفتگی، آموزش‌های دینی اجباری، تست بکارت، تجویز داروهای روان‌درمانی و بدون امکان ملاقات یا ارتباط با دنیای بیرون. گزارش‌ها حاکی از آن است که شرایط آن‌قدر وخیم است که مواردی از خودکشی یا اقدام به خودکشی توسط زنان محبوس صورت گرفته است. زنان ممکن است سال‌ها در این مراکز زندانی بمانند، بدون امکان خروج مگر با اجازه خانواده یا سرپرست مردشان.
یک زن جوان سعودی که بعداً موفق شد از عربستان خارج شود و در تبعید زندگی کند، می‌گوید: «هر دختری که در عربستان بزرگ می‌شود، درباره دارالرعایه و اینکه چقدر وحشتناک است، شنیده است. اینجا مثل جهنم است. وقتی فهمیدم که قرار است من را به آنجا ببرند، سعی کردم به زندگی‌ام پایان دهم. می‌دانستم آنجا چه بر سر زنان می‌آید و با خودم گفتم نمی‌توانم دوام بیاورم.» مریم الدوسری، فعال سعودی مقیم لندن، می‌گوید: «یک دختر یا زن جوان ممکن است تا زمانی که به قوانین و مقررات تن بدهد، در آنجا نگه داشته شود.» فعالان حقوق زنان می‌گویند که مراکز موسوم به «خانه‌های مراقبت» یکی از ابزارهای کمتر شناخته‌شده حکومت برای کنترل و مجازات زنان هستند و خواستار برچیده‌شدن کامل آنها شده‌اند.
مقامات سعودی این مراکز را که از دهه ۱۹۶۰ در سراسر کشور تأسیس شده‌اند، به‌عنوان «پناهگاهی برای دخترانی که به جرائم مختلف متهم یا محکوم شده‌اند» معرفی کرده و ادعا می‌کنند که هدف آنها «بازپروری زندانیان زن» با کمک روان‌پزشکان است تا بتوانند به خانواده‌هایشان بازگردند. اما سارا الیاحیا، فعال حقوق زنان که کمپینی برای لغو این مراکز به راه انداخته، با دختران زیادی صحبت کرده که از نظامی خشونت‌بار و سرکوب‌گر درون این مؤسسات خبر می‌دهند؛ جایی که دختران در بدو ورود مورد بازرسی بدنی عریان و آزمایش بکارت قرار می‌گیرند و برای خواباندن‌شان به آنها داروی آرام‌بخش داده می‌شود. او می‌گوید: «این یک زندان است، نه خانه مراقبت. آنجا همه را با شماره صدا می‌زنند؛ مثلاً "شماره ۳۵، بیا اینجا." اگر دختری نام خانوادگی‌اش را بگوید، شلاق می‌خورد. اگر نماز نخواند، شلاق می‌خورد. اگر تنها با زن دیگری دیده شود، متهم به همجنس‌گرایی می‌شود و باز هم شلاق می‌خورد. نگهبان‌ها دور هم جمع می‌شوند و شلاق‌زدن را تماشا می‌کنند.»
الیاحیا که اکنون ۳۸ سال دارد و در تبعید زندگی می‌کند، می‌گوید پدر و مادرش از ۱۳ سالگی او را تهدید می‌کردند که به دارالرعایه می‌فرستند: «پدرم از این تهدید برای اجبار من به تحمل سوء‌استفاده جنسی استفاده می‌کرد. بسیاری از دختران و زنان با انتخابی دهشتناک روبه‌رو هستند: ماندن در خانه‌ای پر از خشونت، یا رفتن به دارالرعایه.» او ادامه می‌دهد: «آنها کمک به زنانی را که به‌علت خشونت از خانه گریخته‌اند غیرممکن می‌کنند. من زنی را می‌شناسم که به شش ماه زندان محکوم شد چون به یک قربانی خشونت کمک کرده بود. در عربستان، فراهم‌کردن پناه برای زنی که به جرم "ترک خانه" تحت تعقیب است، خودش یک جرم محسوب می‌شود.»
الیاحیا می‌گوید: «اگر توسط برادرت یا پدرت مورد آزار جنسی قرار بگیری یا از آنها باردار شوی، این تو هستی که برای حفظ آبروی خانواده به دارالرعایه فرستاده می‌شوی. آمینه (نام مستعار)، ۲۵ ساله، می‌گوید پس از آنکه پدرش او را کتک زد، به مرکز مراقبتی در شهر بریده (در مرکز عربستان) پناه برد. او این ساختمان را قدیمی، در حال فروپاشی و نگران‌کننده توصیف می‌کند و کارکنان آن را «سرد و بی‌تفاوت». به گفته آمینه، آنها تجربه او را بی‌ارزش جلوه دادند و به او گفتند: «دختران دیگر وضعیت بسیار بدتری دارند، بعضی‌ها در خانه زنجیر شده‌اند. خدا را شکر کن که وضعیت تو آن‌قدر بد نیست.»
فردای آن روز، کارکنان پدرش را فراخواندند. آمینه می‌گوید آنها تلاش چندانی برای محافظت از او انجام ندادند: «از هر دوی ما خواستند شرایط‌مان را روی کاغذ بنویسیم. من درخواست کردم که کتک نخورم، مجبور به ازدواج نشوم و اجازه داشته باشم کار کنم. پدرم گفت که باید به همه احترام بگذارم، بدون اجازه خانه را ترک نکنم و همیشه با یک مرد همراه باشم. من از ترس امضا کردم – احساس می‌کردم هیچ راه دیگری ندارم.» وقتی به خانه برگشت، کتک‌زدن‌ها ادامه یافت و در نهایت مجبور به فرار و زندگی در تبعید شد.
برای دختران جوان، ترس از دارالرعایه از سنین پایین شروع می‌شود. شمس (نام مستعار) می‌گوید که در ۱۶ سالگی، زنی که قبلاً در یکی از این مراکز بوده، به مدرسه‌شان آورده شد. آن زن به کلاس گفت که رابطه‌ای با پسری داشته و توسط پلیس مذهبی دستگیر شده، مجبور شده به پدرش اعتراف کند. بعد از اینکه باردار شد، خانواده‌اش او را طرد کردند و پدر کودک هم اجازه ازدواج نداد، در نتیجه او به دارالرعایه فرستاده شد. زن به دانش‌آموزان کلاس گفته بود: «اگر یک زن رابطه جنسی یا عاطفی داشته باشد، تبدیل به زنی ارزان و بی‌ارزش می‌شود. مرد همیشه مرد می‌ماند، ولی اگر زن خودش را ارزان کند، تا ابد بی‌ارزش خواهد ماند.»
لیلا (نام مستعار)، که هنوز در عربستان زندگی می‌کند می‌گوید پس از شکایت از پدر و برادرانش به پلیس، به دارالرعایه منتقل شد. به گفته او، خانواده‌اش او را مورد آزار قرار می‌دادند و پس از آنکه درباره حقوق زنان در شبکه‌های اجتماعی پست گذاشت، او را متهم به لکه‌دار کردن آبروی خانواده کردند. او در مرکز نگهداری باقی ماند تا زمانی که پدرش رضایت به آزادی‌اش داد، با اینکه خود او متهم به آزار دخترش بود. یک فعال حقوق زنان سعودی که نخواست نامش فاش شود می‌گوید: «این زنان هیچ‌کس را ندارند. ممکن است برای سال‌ها رها شوند، حتی بدون اینکه جرمی مرتکب شده باشند. تنها راه خروج، داشتن قیم مرد، ازدواج یا پریدن از ساختمان است. مردان سالخورده یا زندانیان سابقی که نتوانسته‌اند ازدواج کنند، به دنبال همسر در این مراکز می‌گردند. بعضی از زنان هم این ازدواج‌ها را به‌عنوان تنها راه فرار می‌پذیرند.»
فوزیه العتیبی، فعال حقوق زنان که در سال ۲۰۲۲ مجبور به فرار از عربستان شد، می‌گوید: «بعضی از مردان سعودی معتقدند که زنان حق‌شان است در این مراکز باشند یا باید خدا را شکر کنند که دولت چنین امکاناتی برای حفاظت از آنها فراهم کرده. اما هیچ‌کس جرأت نمی‌کند درباره این مکان‌ها توییت بزند یا اطلاع‌رسانی کند. وقتی به آنجا می‌روی، کسی سراغت را نمی‌گیرد. قربانیان را وادار به شرم و سکوت می‌کنند.»
یکی از فعالان سعودی در تبعید می‌گوید: «زنانی هم هستند که خانواده‌های خوبی دارند و مورد آزار قرار نمی‌گیرند یا پنهان نمی‌شوند. اما بسیاری از زنان در شرایط محدود و پر از خشونت زندگی می‌کنند و در سکوت رنج می‌کشند. این مراکز فقط برای اعمال تبعیض و خشونت علیه زنان برقرارند. چرا مقامات سعودی اجازه داده‌اند همچنان باز بمانند؟»
سازمان حقوق بشری ALQST می‌گوید که مراکز دارالریاعه در عربستان به‌عنوان ابزارهای حکومتی برای تحمیل هنجارهای جنسیتی شناخته می‌شوند و «کاملاً در تضاد با روایت رسمی مقامات سعودی از توانمندسازی زنان» قرار دارند. نادیین عبدالعزیز، مسئول کارزارهای این سازمان می‌گوید: «گر واقعاً قصد پیشرفت در زمینه حقوق زنان را دارند، باید این رویه‌های تبعیض‌آمیز را لغو کنند و اجازه دهند پناهگاه‌های واقعی برای محافظت –نه مجازات– زنان آسیب‌دیده ایجاد شوند.»
سخنگوی دولت عربستان در واکنش گفته است که شبکه‌ای از مراکز تخصصی برای حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، از جمله زنان و کودکان قربانی خشونت خانگی، وجود دارد. او قاطعانه هرگونه ادعای حبس اجباری، بدرفتاری یا اجبار را رد کرده و گفته: «این‌ها مراکز بازداشت نیستند و هرگونه ادعای سوءرفتار به‌طور جدی بررسی می‌شود… زنان آزادند که در هر زمان برای تحصیل، کار یا فعالیت‌های شخصی از این مراکز خارج شوند و می‌توانند بدون نیاز به اجازه قیم یا عضو خانواده به‌طور دائم آنجا را ترک کنند.» اوهمچنین اضافه کرده که گزارش‌های خشونت خانگی از طریق خط تلفن محرمانه ویژه‌ای دریافت می‌شود و همه پرونده‌ها به سرعت رسیدگی می‌شوند تا امنیت افراد درگیر تأمین شود.
منبع: گاردین
