رابطه پزشک-بیمار از جمله روابطی است که به‌دلیل نابرابری جایگاه بیمار و پزشک، مستعد است تا بیمار را در موقعیت آسیب‌پذیر قرار دهد. قدرت و اختیار پزشک از یک سو، ناآگاهی بیمار از سوی دیگر و مهمتر از همه، باورهای غلط اجتماعی که پزشک را به دلیل علم و آگاهی‌اش مختار تام یا به اصطلاح «محرم» می‌دانند، می‌تواند رابطه پزشک و بیمار را به بستری برای آزار کلامی یا جنسی توسط پزشک تبدیل کنند. واضح است که شناخت حریم شخصی بیمار و احترام پزشک به آن، بنیان اصلی رابطه پزشک-بیمار است؛ اما به موازات آن، آگاهی بیمار از مرز میان معاینه سالم و آزار نیز برای حفاظت از این حریم الزامی است، چه در راستای واکنش آگاهانه و صحیح در موقعیت معاینه و چه در صورت تمایل برای پیگیری قانونی و انتظامی رفتارهای غیراخلاقی پزشکان. در این زمینه می‌توانید متن «مرز میان آزار جنسی و معاینه متعارف کجاست؟» را مطالعه کنید. منشور حقوق بیمار را نیز از اینجا دانلود کنید و بخوانید.
شما می‌توانید شکایت کنید
در ماده ششم آیین‌‌نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات پزشکی مقرر شده است: «انجام امور خلاف شئون پزشکی که مصادیق آن توسط سازمان نظام پزشکی اعلام خواهد گردید، توسط شاغلین حرفه‌های پزشکی و وابسته ممنوع است و باید از ارتکاب کارهایی که موجب هتک حرمت جامعه پزشکی می شود خودداری کنند»
در ذیل تکالیف عام «راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌مندان پزشکی کشور» و در ماده دو آمده است: «شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته، لازم است از انجام هر عملی که خلاف شئون اخلاق حرفه‌ای شناخته شود، یعنی موجب هتک حرمت حرفه پزشکی باشد و یا به آسیب دیدن اعتماد عمومی به شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته بینجامد، خودداری کنند. تشخیص مصادیق رفتار خلاف شئون حرفه‌ای بر اساس این راهنما، بر عهده کمیسیون کارشناسی اخلاق پزشکی مرکزی و استانی، مندرج در فصل اول همین راهنما خواهد بود.»
در ذیل فصل هشتم (رازداری و حریم خصوصی)، ماده ۸۰ تصریح کرده است: «شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته، موظف‌اند به حریم خصوصی بیماران احترام بگذارند. احترام به حریم خصوصی بیماران نیازمند خودداری از همه‌ی کارهایی است که بیماران آن را نقض حریم شخصی خود تلقی می‌کنند. در این زمینه، اعضای سازمان باید از اقداماتی مانند معاینه بیمار در حضور افراد دیگر، پرسیدن سوالات حساس از بیماران در حضور دیگران به نحوی که موجب شرم بیماران شود و مشاهده یا لمس غیر ضروری بیماران، به‌ویژه در مورد بیماران غیرهمجنس، خودداری کنند.»
همچنین در ماده ۸۳ پیرامون معاینه امن نیز آمده است : «لازم است در صورت رضایت بیمار، معاینات حساس بیمار غیر همجنس، در حضور پرسنل همجنس یا همراه بیمار، انجام شود. در صورتی که این معاینه به‌وسیله همکار همجنس از لحاظ علمی و عملی مقدور باشد و موجب ایجاد مشکل برای بیمار نشود، باید همکار همجنس به انجام آن، اقدام و نتیجه معاینه را دریافت کند.»
متن کامل «راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای پزشکی و شاغلین وابسته سازمان نظام پزشکی» را می‌توانید از اینجا دانلود و مطالعه کنید. مواد ذکر شده یادآور این نکته مهم است که شما محق هستید در صورت مواجهه با رفتارهای غیراخلاقی و خلاف شئون پزشک که موارد آزارهای جنسی و جنسیتی را نیز دربر می‌گیرد، از پزشک مذکور شکایت کنید و در صورت ارتکاب جرم به مراجع دادگستری برای پیگیری مراجعه کنید. اگرچه اثبات این موارد بسیار دشوار است و احتمال اینکه شکایت و پیگیری شما به نتیجه‌ای نرسد بالا است. با این حال عده‌ای معتقدند شکایت کردن حتی اگر به محکومیت فرد متخاطی ختم نشود، می‌تواند در بازداشتن او از تکرار خطا موثر واقع شود.
بیشتر بخوانید:
مرز میان معاینه متعارف و آزار جنسی کجاست؟
چگونه از پزشک مرتکب آزار شکایت کنیم؟
مواردی که پزشک بر خلاف قوانین و مقررات وضع شده صنفی رفتار می کند مانند سهل‌انگاری در انجام وظیفه، افشای اسرار، به کار نبردن حداکثر تلاش ممکن برای معالجه و درمان، رعایت نکردن موازین علمی، شرعی و قانونی، اعمال خلاف شئون پزشکی، جذب بیمار از طریق تبلیغات گمراه‌کننده و مواردی مانند این) تخلف پزشکی محسوب می‌شوند که رسیدگی به آن در صلاحیت دادسرای انتظامی پزشکی است. سازمان نظام پزشکی تخلفات اداری و انتظامی پزشکان را بررسی می‌کند و نتیجه آن برخورد انتظامی با پزشک خواهد بود که طیف وسیعی از اقدامات از توبیخ کتبی تا لغو پروانه طبابت به شکل دائمی را در بر می‌گیرد.
ولی جرایم پزشکی مواردی هستند که در قانون مجازات اسلامی قانونگذار برای آن مجازات در نظر گرفته است ولی شخصی که مرتکب آن می شود پزشک و یا جزء تیم پزشکی است. رسیدگی به جرایم در حیطه صلاحیت محاکم عمومی دادگستری است. امارسیدگی به تخلفات پزشکی توسط هیأت‌های بدوی انتظامی سازمان نظام پزشکی، مانع رسیدگی توسط محاکم قضایی نمی شود. برای مثال اگر پزشک مرتکب اقدامی واجد وصف مجرمانه شود، قاعدتا رفتار او تخلف نیز محسوب می‌شود و از هر دو مجرای هیات‌های بدوی انتظامی و دادسرا حتی به صورت توامان قابل پیگیری است و هیچ یک مانعی برای صلاحیت دیگری محسوب نمی شود.
اما نکته قابل توجه این است که مواردی که در سازمان نظام پزشکی و دادسرای جرائم پزشکی مورد بررسی قرار می‌گیرند و جدی تلقی می‌شوند عموما شامل تخلفات انتظامی و جرایمی مربوط به روند درمان است. بنابراین اگر به لحاظ زمانی، مادی و انرژی شخصی محدودیت دارید و نمی‌توانید هم‌زمان از دو مجرای مجزا شکایت خود را پیگیری کنید، توصیه می‌شود برای پیگیری موارد آزارجنسی از جمله لمس‌های غیرضروری، پیشنهاد رابطه جنسی و ... از طریق دادسرای ارشاد اقدام صورت بگیرد. در روند دادرسی در دادسرای عمومی و رای دادگاه با مجرم شناخته شدن آن فرد و سواستفاده از جایگاه شغلی توسط او (پزشکی)، احتمال دارد در هیات‌های انتظامی پزشکی هم پرونده مطرح و پروانه طبابت باطل شود. ماده چهارم راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای پزشکی و شاغلین وابسته سازمان نظام پزشکی تصریح می‌کند: «هرگونه رفتار متضمن نقض حقوق دیگر شهروندان، ازجمله تخریب محیط زیست و ارتکاب جرائم عمومی کیفری، در صورت محکومیت قطعی قضایی، ازجمله موارد اعمال خلاف شئون حرفه‌ای، شمرده می‌شود.»
در صورت تصمیم به پیگیری، می‌توانید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی محل سکونت خود مراجعه و شکایت خود را ثبت کنید و درخواست نمایید تا پرونده شما به دادسرای ارشاد ارجاع شود. در نظر داشته باشید این نوشتار تنها راهنمایی اولیه و مقدماتی برای پیش از ورود به فرآیند پیگیری است و نه جایگزینی برای مشورت‌گیری از وکلای مجرب در این زمینه.
چگونه اثبات کنیم؟
اقرار متهم، شهادت شهود و علم قاضی از جمله ادله اثبات در امور کیفری است. با توجه به اینکه اقرار متهم دور از ذهن است و افراد آزارگر عموما اتهامات وارد شده را انکار می‌کنند، شهادت شهود و کلیه مستنداتی که بتواند مبنای علم قاضی قرار بگیرد می‌تواند به اثبات جرم یاری رساند:
- اگر بلافاصله پس از وقوع آزار، امکان تماس با پلیس را دارید، حضور مامور در محل و صورت‌جلسه آنچه که رخ داده می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- از کسانی که شاهد آزار رخ داده یا شاهد حال شما بلافاصله پس از واقعه بوده‌اند درخواست کنید که برایتان شهادت بدهند یا به عنوان مطلع اظهارات خود را ارائه بدهند. از کسانی که در مطب حاضر بوده‌اند، از همراهانتان و ... .
- در برخی موارد، پزشک اولین بار نیست که مرتکب بی‌اخلاقی شده و با کمی پیگیری شاید بتوانید کسان دیگری که شاهد سوءرفتارهای او بوده‌اند را پیدا و با خود همراه کنید.
- هرگونه پیام کتبی و شفاهی از سوی پزشک را نگه داشته و به مستندات اضافه کنید.
- در صورت وجود دوربین‌های مداربسته، با اخذ دستور قضایی از دادسرا فیلم‌های موجود را گردآوری کنید.
- طبق قانون ضبط صدا و تصویر به تنهایی کفایت نمی‌کند و معتبر نیست اما در کنار مستندات دیگر ممکن موثر واقع شود. البته این فیلم و صدا نباید از طرق غیرقانونی و به واسطه نقض حریم خصوصی به دست آمده باشد.
- در موارد تجاوز جنسی، در اولین فرصت با مراجعه به پزشکی قانونی اقدام به معاینه، نمونه‌برداری، تست DNA و ... کنید. در این زمینه متن «چگونه تجاوز را اثبات کنیم» را مطالعه کنید.
.jpg&width=72&height=72)
