مهتاب محمودی: گرچه مطالعه تجربه‌های دیگر کشورها در مواجهه با خشونت جنسی نشان می‌دهد آموزش و فرهنگ‌سازی گامی مهم در مقابله با با این معضل اجتماعی است اما نهادهای مسئول در ایران، اغلب به جای آموزش و فرهنگ‌سازی، جداسازی و تفکیک جنسیتی را به عنوان راه‌حل در نظر میگیرند. حال آن که تفکیک جنسیتی به تدریج منجر به حذف زنان از سپهرهای عمومی و مانع شکل‌گیری روابط عادی و طبیعی میان زنان و مردان می‌شود و در نتیجه می‌تواند زمینه‌ساز افزایش خشونت‌ها علیه زنان باشد. در فقدان آموزش‌های ضروری و رسمی در مدارس و دانشگاه‌ها و بی‌توجهی رسانه‌‌ها و تریبون‌های رسمی و تبلیغات ایدئولوژیکی که در امتداد فرهنگ تجاوز، خشونت جنسی را نرمالیزه میکنند، ضرورت تمرکز جامعه مدنی بر تلاش برای شکل‌گیری گفت‌وگوی عمومی پیرامون این معضل اجتماعی بیشتر می‌شود.
«دیده‌بان آزار» به عنوان گروهی داوطلبانه که برای مقابله با عادی‌سازی خشونت جنسی در فضای عمومی تشکیل شده، نیز به جای تاکید بر رویکردهای مجازات‌محور و پلیس‌گماری بر گفت‌وگوی عمومی پیرامون خشونت جنسی تمرکز کرده است. دیده‌بان آزار تاکنون کارگاه‌های مشارکتی مختلفی با موضوع مقابله با آزار خیابانی، مقابله با آزار جنسی در دانشگاه و مقابله با آزار جنسی در محیط کار در دانشگاه‌های صنعتی شریف، علم و صنعت، و الزهرا برگزار کرده است. در این کارگاه‌های مشارکتی نه به دنبال تجویز نسخه‌ای واحد برای چگونگی مواجهه با آزار بلکه در پی به اشتراک گذاشتن تجربیاتمان با یکدیگر، مبارزه با باورها و کلیشه‌های آسیب‌زا پیرامون خشونت جنسی و توانمندسازی خود در برابر خشونت از خلال گفت‌وگوی جمعی و یافتن صداهای مشترک هستیم. محتوای این کارگاه‌ها که در ادامه شرح داده خواهد شد، حاصل قریب به سه سال فعالیت و مطالعه گروه در این حوزه است که با شیوه‌ای مشارکتی ارائه می‌شوند و در نهایت شرکت‌کنندگان خود به بحث شکل می‌دهند و ما نیز به عنوان تسهیل‌گر در این گفت‌وگوی جمعی مشارکت می‌کنیم. در ادامه به طور اجمالی محورهای اصلی مباحث کارگاه‌های سه‌گانه مقابله با آزار خیابانی، مقابله با آزار جنسی در دانشگاه و مقابله با آزار جنسی در محل کار مطرح شده است. همچنین دیده‌بان آزار آمادگی خود برای برگزاری کارگاه در دیگر دانشگاه‌ها را اعلام می‌کند.
کارگاه مقابله با آزار خیابانی
آزار خیابانی تجربه‌ای ملموس و فراگیر است که موجب هراس و ناامنی زنان در فضاهای شهری می‌شود و پویایی تحرک آنان را سلب می‌کند. کارگاه مشارکتی مقابله با آزار خیابانی با بحث درباره مفهوم آزار خیابانی و مصادیق مختلف آن آغاز می‌شود. پس از آن با همراهی شرکت‌کنندگان کلیشه‌ها و باورهای نادرستی که آزار خیابانی را نرمالیزه میکنند، به چالش کشیده می‌شود.
یکی از مسائل مهم در مقابله با عادی‌سازی آزار جنسی تاکید بر اهمیت روایت‌گری و شکستن سکوت آزاردیدگان است. هرچند در اینجا نیز نمی‌توان نسخه‌ای واحد پیچید و با وجود موانع ساختاری متعدد و در میان ارزش‌ها و هنجارهای تحمیلی فرهنگ تجاوز بر آزاردیدگان، سکوت آنان کاملا قابل فهم است. با وجود این در کنار توجه به این موانع ساختاری، اهمیت روایت‌گری تجربه‌های آزار به مثابه فرآیندی توانمندساز در مواجهه با انواع آزار یکی از مباحث مهمی است که در هر سه کارگاه دیده‌بان آزار مطرح می‌شود.
مبحث دیگر در این کارگاه چگونگی واکنش به آزار خیابانی است. هرچند چنان که گفته شد در این بخش به دنبال تجویز نسخه‌ای واحد نیستیم چرا که این کار نه مطلوب است و نه ممکن؛ بلکه صرفا با همراهی مشارکت‌کنندگان راهکارهایی پیشنهاد می‌شوند که بر اساس مطالعات و تجارب پیشین می‌توانند راهگشا و موثر باشند.
در بحث مقابله با آزار خیابانی یکی از موارد مهم مداخله شهروندی است. بسیاری گمان میکنند مقصود از صحبت از مداخله در موارد آزار خیابانی درگیری فیزیکی یا دردسرهای پیچیده است. در حالی که مداخله می‌تواند مشکل‌ساز نباشد و به ساده‌ترین شکل ممکن صورت بگیرد.
بیشتر بخوانید:
وقتی زنی آزار می‌بیند تماشاچی نباشید
بروشور آموزش شیوه مداخله مغازه‌داران در موارد آزار جنسی
کارگاه مقابله با آزار جنسی در دانشگاه
بر خلاف تصور رایج خشونت جنسی نه راهی برای ارضای امیال جنسی مهارنشدنی مردان که ابزاری برای سلطه و کنترل اجتماعی زنان است. در واقع آنچه بیش از هرچیز در خشونت جنسی اهمیت دارد نه سکس، که قدرت است. دانشگاه به مثابه سپهری عمومی می‌تواند بستر بروز انواع آزارها و خشونت‌های جنسی و جنسیتمحور باشد. رابطه قدرت نابرابر میان استاد و دانشجو، استاد را در موقعیت فرادست و دانشجو را در موقعیت فرودست قرار می‌دهد. درهم‌تنیدگی اقتدار آکادمیک استاد به اقتدار مردانه و فرادستی‌اش در مناسبات جنسیتی موقعیتی پیچیده به وجود می‌آورد که از یک سو امکان اعمال خشونت در آن بالاست و ازسوی دیگر مقاومت در برابر خشونت را دشوارتر می‌کند. هرچند امکان مقاومت جمعی در برابر خشونت جنسی در دانشگاه نیز سوی دیگر ماجراست.
مباحث مطرح شده در این کارگاه شامل چیستی آزار جنسی و آزار جنسیتمحور و مصادیق این آزارها در دانشگاه، چرایی اهمیت آزار جنسی و جنسیتمحور در دانشگاه و گستردگی و اهمیت این واقعیت اجتماعی در محیط‌های آکادمیک در سراسر جهان، دلایل سکوت اغلب بازماندگان خشونت جنسی در دانشگاه، مباحثی پیرامون رضایت مشتاقانه در رابطه جنسی و تفاوت میان خوش‌وبش کردن و آزار جنسی، واکنش‌های پیشنهادی به آزاردیدگان و شاهدان آزار، راهکارها و پیشنهادهایی برای آزاردیدگانی که قصد پیگیری حقوقی دارند، و راهکارهای جمعی مقابله با خشونت جنسی در دانشگاه است.
همچنین در کارگاه‌های مقابله با خشونت جنسی در دانشگاه که دیده‌بان آزار تا کنون برگزار کرده است، پیرامون جرم‌انگاری و نقد رویکردهای حبس‌محور، چگونگی مقابله با فرهنگ تجاوز و کلیشه‌ها و افسانه‌ها درباره خشونت جنسی گفت‌وگو شده است.
کارگاه مقابله با آزار جنسی در محیط کار
چنانکه گفتیم مسئله اصلی در آزار جنسی روابط نابرابر قدرت است. در هم‌تنیدگی اشکال مختلف سلطه و مناسبات نابرابر قدرت می‌تواند منجر به بروز آزار جنسی در محیط‌های کاری شود و امنیت زنان شاغل را سلب کند. پژوهش‌ها پیرامون این معضل نشان می‌دهد زنان اغلب به دلیل ترس از برچسبهای ناروا، ازدست دادن شغل، بی آبرویی و انزوا در مقابل خشونت در محیط کار سکوت میکنند. همچنین بر اساس پژوهش‌های انجام شده در این حوزه، زنان اغلب از سوی رؤسا و مردان دارای قدرت و منزلت بالاتر مورد آزار جنسی قرار میگیرند.
در کارگاهی که پیرامون موضوع مقابله با آزار جنسی در محیط‌های کاری با همکاری گروه «کار بدون آزار» برگزار شد، درباره مباحثی چون مرزهای صمیمیت در ارتباطات کاری، مفهوم و انواع رفتارهای آزاردهنده جنسی، کلیشه‌ها پیرامون آزار جنسی، ویژگی‌های محیط کاری که در آن آزار رخ می‌دهد، واکنش‌های پیشنهادی در مقابله با آزار در محیط کار و حمایت از یکدیگر در برابر آزار در محیط کار گفت‌وگو شد. هرچند چنانکه تاکید شد مباحث طرح شده در هر سه کارگاه با توجه به ماهیت مشارکتی کارگاه و نقش موثر شرکت‌کنندگان در شکل‌گیری بحث و گفت‌وگو انعطاف‌پذیر است.
.jpg&width=72&height=72)
