در شهرهای مدرن، فضاهای عمومی نشانگر ارزش‌های مشترک ما هستند. آنها دارایی‌های مشترک همه اعضای جامعه‌اند و توسط این اعضا استفاده و نگهداری می‌شوند. شیوع ویروس کرونا و تاثیرات فوری‌اش بر روی جامعه، مانند فاصله اجتماعی، سوالات زیادی را درباره نقش فضاهای عمومی ایجاد می‌کند.
از وقتی که سازمان بهداشت جهانی، جهانگیر شدن کووید-19 را اعلام کرد، کشورها مجبور شدند به سرعت اقداماتی برای فاصله گذاری‌های اجتماعی انجام دهند؛ استرالیا به تدریج فاصله‌گذاری‌های اجتماعی را افزایش داد. در هند به نزدیک 1.4 میلیارد نفر دستور داده شد که خانه‌های خود را ترک نکنند. در اروپا هم ابتدا ایتالیا و سپس اسپانیا، فرانسه، بلژیک و بریتانیا وارد دوره‌هایی از قرنطینه کامل شدند.
با وجود اینکه تاثیرات اقتصادی جهانگیر شدن کرونا ویروس بر همه آشکار است، تاثیر گذاری این اتفاق بر فضای عمومی هنوز مشخص نیست؛ با تعطیل شدن بسیاری از مشاغل و دورکار شدن بخش‌های دیگر، زندگی در خیابان‌های سراسر جهان متوقف شده است و با افزایش ترس از ابتلا به بیماری، استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی هم کاهش یافته است.
استرالیا هم در بین کشورهایی است که در حال تعطیل کردن فضاهای عمومی غیرضروری مانند رستوران‌ها، کافه‌ها و سینماها است. در سراسر جهان رویدادهای مهم ورزشی، کنسرت‌های موسیقی و فستیوال‌های کمدی لغو شده‌اند و هرگونه سفر و ملاقات ممنوع است یا تشویق نمی‌شود.
این اقدامات قابل توجه‌اند؛ چرا که توانستند پایه و اساس تعاملات مردم در جامعه را ریشه‌کن کنند. در حالی که این نظارت شدید بر فضای عمومی یک کنترل موقتی است، سوالاتی را در مورد آینده ایجاد می‌کند. آیا به محض تمام شدن این دوران به عادت‌های گذشته خود بازخواهیم گشت؟ آیا سرفه کردن در مترو برای همیشه به تابو تبدیل خواهد شد؟
جمع‌گرایی یا فردگرایی؟
جهانگیر شدن ویروس کرونا تاثیرات آنی، چه مثبت و چه منفی، بر روی نحوه معاشرت افراد در جامعه با یکدیگر داشته است. زنوفوبیا(بیگانه‌هراسی) و کلیشه‌های نژادی منجر به رفتار ضداجتماعی شده‌اند و سوپرمارکت‌ها تبدیل به صحنه دعواها بر سر دستمال توالت و مایع ضدعفونی کننده دست‌اند.
با این وجود ما شاهد مواردی از جمع‌گرایی و تاب‌آوری شهری هم بوده‌ایم. در ایتالیا قرنطینه ملی، موجب شده تا مردم نوع جدیدی از فضای عمومی را ایجاد کنند. شهروندان برای لذت بردن دسته جمعی از موسیقی به بالکن‌های خود می‌روند و موسیقی را در ساختمان‌های خود و بالای خیابان‌ها با هم به اشتراک می‌گذارند.
این یاداوری است برای اینکه ارتباط و معاشرت حتی در مواقع بحران جزیی جدایی‌ناپذیر از جامعه ما است. اما آیا این نوع خاص جمع‌گرایی محصول جامعه شهری است؟ این صحنهها ممکن است به راحتی در حومه‌های پراکنده استرالیا تکرار نشود با این حال ما شاهد بروز جنبه‌های دیگری از جامعه هستیم.
چه چیزی خلاء را پر خواهد کرد؟
تمرین خودقرنطینگی تردیدهای بسیاری را درباره فضای عمومی برخواهد انگیخت. معاشرت روزانه با انسانها با تار‌و‌پود فضای عمومی عجین شده بود. آیا این انزوای اجتماعی به رویکرد فردگرایانه‌تری در جامعه منجر خواهد شد؟ در سال 2020 شاید این جداسازی فیزیکی احساس نشود. ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و اقتصاد اشتراکی قبل از این زیرساخت‌های دیجیتالی لازم را فراهم کردهاند.
نقش تکنولوژی با گسترش فضای دیجیتال به عنوان پلتفرمی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات و فراه ساختن محلی برای تعاملات انسانی، برجسته‌تر می‌شود. اتفاقاتی مانند این‌ها اهمیت کمبودهای زیربنای دیجیتال ما، به ویژه لزوم بهبود شبکه باند پهن ملی (NBN) را پررنگ می‌کند.
ویروس کرونا همچنین روش کار و درس خواندن را تغییر خواهد داد. اما تمایل ما به ارتباط انسانی را از بین نخواهد برد. اگر بخواهیم اقتصاد و جامعه خود را دوباره بسازیم، نیاز خواهیم داشت اعتماد خود را به فضاهای عمومی احیا کنیم. در مواجهه با معضلات نسلی مانند تغییر اقلیم و بی‌خانمانی، این امید وجود دارد که ویروس کرونا در حقیقت فرصتی برای ارزیابی مجدد ارزش‌های جمعی‌مان به ما ارائه دهد.
نویسنده: تاج روزمرین
برگردان: الهه صالحی
منبع: Conversation
