حدود یک میلیون زن زندانی در سراسر جهان با خشونت جنسی و کار اجباری و استثمارگرانه روبهرواند؛ زنانی که دیده نمیشوند و به فراموشی سپرده شدهاند. خشونت علیه زندان زندانی، به بحرانی روبهرشد و بینالمللی تبدیل شده است. آمار زنان زندانی با سرعتی بیشتر از مردان در حال افزایش است و با روند کنونی انتظار میرود یک میلیون نفر را هم رد کند. در حالی که بهطور متوسط زنان بین ۲ تا ۹ درصد جمعیت زندانهای هر کشور را تشکیل میدهند، از سال ۲۰۰۰ تاکنون، تعداد زنان زندانی ۵۷ درصد افزایش داشت است، در حالی که جمعیت زندانیان مرد فقط ۲۲ درصد رشد کرده است. اولیویا روپ، مدیر اجرایی سازمان بینالمللی اصلاحات کیفری میگوید: «ما با یک بحران جهانی روبهرو هستیم. اگر نرخ رشد آمار زنان در زندان را با مردان مقایسه کنید، واقعا نگرانکننده است. زنان زندانی اغلب نادیده گرفته میشوند و با شرایطی طاقتفرسا روبهرواند و به نیازهایشان پاسخی داده نمیشود.»
روزنامه گاردین با با زندانیان، وکلا و کنشگران در نقاط مختلف دنیا از جمله ایران، السالوادور، کنیا، ایالات متحده و آرژانتین مصاحبه انجام داده و مواردی از ضربوشتم، سوءاستفاده جنسی و استثمار زنان بهعنوان نیروی کار و در شرایط بردهوارانه ثبت کرده است. این زنان اغلب به دلیل جرائم سبک جرائم سبک در حال گذراندن دوران محکومیت بودهاند. 15 سال پیش، کشورهای عضو سازمان ملل، «قواعد بانکوک» را در رابطه با نحوه رفتار با زنان زندانی و مجازاتهای جایگزین حبس برای زنان بزهکار تصویب کردند؛ این نخستین مجموعه دستورالعملهای بینالمللی بود که بهطور ویژه به وضعیت زنان زندانی میپرداخت. اما بسیاری از جنبههای این قوانین همچنان نادیده گرفته میشود. روپ میگوید: «بیتوجهی به قوانین قابلقبول نیست و امروز در زمینه ضمانت اجرا و پاسخگویی، در وخیمترین شرایط ۱۵ سال اخیر قرار داریم.»
فقر، خشونت و قوانین تبعیضآمیز از عوامل اصلی رشد شدید تعداد زنان زندانی در سراسر جهان بوده است. زنان بهطور نامتناسبی بهدلیل جرایم خرد زندانی میشوند؛ جرائمی مانند دزدیدن غذا برای نوزادان و کودکان، تکدیگری، در «مبارزه با مواد مخدر»، و یا بابت مشاغل زیرزمینی و مشارکت در اقتصاد غیررسمی. طبق آخرین نسخه فهرست جهانی زندانیان زن، بیش از ۷۳۳ هزار زن و دختر هماکنون در سراسر جهان زندانی هستند. اما رقم واقعی، بالاتر تخمین زده میشود چون دادههای ارائهشده در بسیاری از کشورها قابل اتکا نیست. ایالات متحده آمریکا بیشترین تعداد زنان زندانی در جهان را دارد: ۱۷۴,۶۰۷ نفر. چین ۱۴۵ هزار زن زندانی دارد و تعداد نامشخصی از زنان را در بازداشت موقت هستند. در انگلیس و ولز ۳,۵۶۶ زن زندانی هستند. در سال ۲۰۲۰، ۷۲٪ زنان زندانی در این کشور بهخاطر جرایم غیرخشونتآمیز محکوم شده بودند. در اروپا ۹۴,۴۷۲ زن و در استرالیا ۳,۷۴۳ زن پشت میلهها هستند که ۸٪ جمعیت زندانهای این کشور را تشکیل میدهند.
زنان در سیستمهایی ساختهشده توسط مردان و برای مردان گرفتار و محبوس شدهاند. بخش عظیمی از زنان زندانی مشکلات مربوط سلامت روان و سابقه خشونت جنسی-جنسیتی دارند. در اروپا میزان خودکشی زنان زندانی نه برابر آمار خودکشی کل جمعیت است. بهگفته سازمان جهانی بهداشت در بسیاری از کشورها آگاهی چندانی نسبت به مسائل مرتبط با سلامت روان زندانیان و شیوههای مواجهه و درمان وجود. برای زنانی که سابقه خشونت دارند، تفتیش بدنی برهنه هنگام ورود به زندان میتواند تجربهای آسیبزا و تروماتیک باشد، همینطور ازدحام جمعیت، فقدان نور طبیعی، راهروهای طولانی و حمامهای کوچک که میتواند احساس گیر افتادن و خفگی ایجاد کند.
بهگفته سابرینا ماتانی، وکیل زامبیایی-بریتانیایی و عضو سازمان «زنان فراسوی دیوار»، این زنان اصلا نباید زندانی میشدند: «بعد از ۲۰ سال کار و فعالیت با زنان زندانی و مشاهده آنچه در سراسر جهان جریان دارد، باور دارم که زندان مجازاتی کارا و موثر نیست. تجربه حبس عمیقا آسیبزننده است و باید بهطور بنیادی در شیوه اجرای عدالت، بازنگری کنیم. بیشتر این زنان تهدیدی برای جامعه محسوب نمیشوند و باید به گزینههای دیگری جز حبس بیاندیشیم. این باور که زندان محل بازپروری است همچنان پابرجاست، اما واقعیت این است که افراد آسیبپذیر و به حاشیه راندهشده وارد زندان میشوند و با آسیبهای بیشتر بیرون میآیند.» بسیاری از زنان زندانی، سرپرست خانوار و کودکان خود هستند. تخمین زده میشود که ۱.۴۵ میلیون کودک در سراسر جهان مادری در زندان دارند. روپ میگوید وقتی یک مادر زندانی میشود، معمولا خانواده از هم میپاشد و کودکان باید به بهزیستی و خدمات اجتماعی یا سایر اعضای خانواده سپرده شوند. و این با تجربه زندانی شدن مردان و تاثیرات آن بسیار تفاوت دارد. زنان باردار در زندان مراقبت کافی دریافت نمیکنند و گزارشهایی از زایمان زنان در سلول زندان بهدست آمده است. برخی از زنان، هنگام زایمان به تخت بیمارستان بسته شده و توسط نگهبانان مرد تحت نظر قرار گرفتهاند.
خشونت جنسی در زندانها رایج است. گزارشهایی از مناطق درگیر جنگ نشان داده که زنان در زندان مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته و شبها از زندان بیرون برده و وادار به روسپیگری شدهاند. در هند، زنان زندانی «در اختیار» زندانیان مرد قرار داده میشوند؛ خشونت جنسی بسیار شایع است و در نتجه تجاوز، صدها کودک در زندان متولد میشوند. در بسیاری کشورها، زنان زندانی مجبورند در ازای دستمزدی ناچیز یا بدون دستمزد، کار کنند. فقدان نظارت بر کار در زندان، خصوصا زمانی که به بخش خصوصی ارتباط دارد، موضوعی نگرانکننده است. در کامبوج، زنان در یکی از زندانها بهطور غیرقانونی برای تولید پوشاک جهت صادرات به کار گرفته شده بودند. دسترسی به زندانها و گردآوری اطلاعات دقیق بسیار دشوار است، چون این فضاها بسته و محرمانهاند. هلن فر، پژوهشگر «مؤسسه سیاست کیفری» که تهیه فهرست جهانی زندانیان زن را بر عهده دارد، میگوید برای یافتن داده معتبر با مشکل روبهرو است چون بهطور کلی دادههای مربوط به جمعیت زندان بسیار اندک است.
منبع: گاردین
