غنچه قوامی: در ماه آگوست 2019، 4 پلیس متهم به تجاوز به دختری 17 ساله در مکزیکوسیتی شدند. دختر گفته بود که روز 3 آگوست، 4 مامور پلیس در یک پاترول به او تجاوز کردهاند. اما تاکنون هیچ بازداشتی صورت نگرفته است. 6 روز بعد دختر 16 ساله دیگری توسط یک مامور پلیس مورد تجاوز قرار گرفت. مدتی بعد مامور بازداشت شد. 12 آگوست بیش از 300 نفر از مردم مکزیک در اعتراض به این تجاوزها در مقابل ساختمان وزارت اطلاعات و دادستانی کل تجمع کردند و شعار سر دادند: «عدالت!عدالت!»، «اگر حقوق زنان را نقض کنید، قوانینتان را نقض میکنیم»، «آنها از ما حمایت نمیکنند، به ما تجاوز میکنند و ...» وزیر امنیت و اطلاعات در مقابل معترضین حضور پیدا کرد تا به آنها اطمینان بدهد هر دو پرونده با دقت و جدیت پیگیری میشوند. معترضین بر روی او اکلیل صورتی پاشیدند چرا که معتقد بودند پلیس با مواضع و کردارش خشونتی که بر دختران نوجوان اعمال شده را بازتولید کرده است.
معترضین کوتاهی دولت در راستای حمایت از زنان در مقابل تهاجم جنسی و زنکشی را نشانه رفتند. زنان از سکوت مستمر دولت در مقابل خشونتهای مبتنی بر جنسیت به تنگ آمده بودند. بنابراین تجمعکنندگان تا دفتر دادستان پیشروی کردند، درب را شکستند و سر یک خوک را بر کف دفتر گذاشتند. همچنین با اسپری رنگ روی دیوارها شعارنویسی کردند. اولین شهردار زن مکزیکوسیتی، کلودیا شینبام این اعتراضات را اغتشاش و خرابکاری و معترضین را فتنهگر خواند: «ما فریب اغتشاشگری را نمیخوریم. این حرکات اغتشاش بود. آنها میخواستند دولت به ابزارهای خشونتآمیز متوسل شود، ولی ما به هیچ وجه فریب نخواهیم خورد. عوامل تخریبها را شناسایی خواهیم کرد و مورد پیگیرد قرار خواهیم داد.» شینبام از افرادی که به صورت «مشروع» برای حقوق بشر و رفع خشونت علیه زنان فعالیت میکنند دعوت کرد که برای ایجاد فضای صلحآمیز وارد عمل شوند.
دولت تجاوز از ما حمایت نمیکند
روز 16 آگوست تظاهراتی جدید و در ابعاد گستردهتر در اعتراض به اظهارات شهردار صورت گرفت. چند هزار نفر (اکثرا زن) به خیابان آمدند، مطالبات خود را تکرار کردند، خواستار استعفای شینبام شدند و خسارتهایی به مجسمه میدان مشهور شهر وارد کردند. از جمله اینکه با اسپری رنگی روی این بنای تاریخی شعارنویسی کردند. شعارهایی چون: «دولت تجاوز از ما حمایت نمیکند.» در نقاطی اعتراضات با تخریب و آتش زدن اموال عمومی نیز همراه بود. معترضین معتقد بودند شهردار برای اموال عمومی بیش از امنیت جانی زنان اهمیت قائل است. لازم به ذکر است که شینبام از متحدین آندرس مانوئل لوپز، رئیسجمهور چپگرای مکزیک است که سال گذشته با دستوربرنامهای مترقی برای حقوق زنان در انتخابات پیروز شد اما تا کنون جدیتی در پیشبرد وعدههایش نشان نداده است. اگرچه معدود برنامهها و طرحهای سازمان ملل و اتحادیه اروپا برای مقابله با خشونت علیه زنان را با اختصاص 7 میلیون یورو در سه ایالت کشور به اجرا گذاشته است.
سخنگوی اتحادیه اروپا گفته که لوپز ابتدا این طرح را رد کرده و گفته مسائل زنان برای دولت او در اولویت قرار ندارد. اما با اعتراضات گسترده زنان در ماه آگوست، او اعلام کرد دولتش به نسبت به مسائل زنان تعهد و توجه جدی دارد. لوپز نیز تظاهراتکنندگان را به خاطر شعارنویسی بر روی بنای یادبود ملی، مورد انتقاد قرار داد و آنها را به «اعتراض به شیوه مسئولانه» دعوت کرد. بسیاری دیگر از مقامات مکزیک هم در حمایت از این بنا لب به سخن گشودند: «این بنا، متعلق به مردم است و نه دولت.» بنای این میدان شهر، محل دفن اجساد 14 قهرمان مبارز استقلال مکزیک از جمله یک زن است. این میدان نقطه استراتژیک شهر محسوب میشود و مکانی است برای اعتراضات و جشنها و رویدادهای ملی. زنان خشمگین مکزیک با هدف قرار دادن این بنای یادبود، خواستند بگویند جانشان از قتل و خشونت و تجاوز به لب رسیده و دولت را مجبور کنند که صدایشان را بشنود و وارد عمل شود. این اعتراضات، بازنمایی واقعیت زیسته زنان است، پاسخی به بیتفاوتی نسبت به خشونت گسترده جنسی و جنسیتی علیه زنان.
آمار خشونت جنسی در مکزیک
آمار سازمان ملل حاکی از قتل حدود 9 زن به طور روزانه در مکزیک است. در طی 8 ماه اول سال 2019، بیش از 200 زن ربوده شدهاند و در فاصله ژانویه تا جولای، 1812 زن به قتل رسیدهاند. 41 درصد از زنان نیز خشونت جنسی را تجربه کردهاند. آمار گزارش تجاوز به پلیس هم به نسبت دیگر کشورها بسیار پایین است چرا که مردم به پلیس اعتماد ندارند. برای مثال در انگلستان در سال 2019 تا کنون 60000 گزارش تجاوز به ثبت رسیده است. در حالی که آمار رسمی مربوط به مکزیک، کمتر از 9000 گزارش تجاوز را نشان میدهد. نهادهای مدنی تخمین میزنند که آمار حقیقی سواستفاده و آزار جنسی در مکزیک به راحتی به 500 هزار مورد در سال میرسد.
بر اساس گزارش سازمان عفو بینالملل تنها 15 درصد از موارد تجاوز در مکزیک گزارش داده میشود. موسسه ملی آمار و جغرافیا در مکزیک گزارش داده که بین سالهای 2010 تا 2015، حدود 3 میلیون خشونت جنسی از دستدرازی تا تجاوز و دیگر اشکال آزار جنسی در این کشور رخ داده است. در سال 2009 از 14829 مورد گزارش تجاوز، 3462 مورد به پیگرد قانونی و 2795 مورد به محکومیت ختم شدند. طبق گزارش سازمان دیدهبان حقوق بشر در سال 2019، قوانین مکزیک قاطعانه از زنان در مقابل خشونت جنسی حمایت نمیکند. برخی مواد قانونی، مانند تعیین شدت مجازات مجرمان جنسی مشروط بر میزان عفت قربانی بر خلاف استانداردهای بینالمللی است.
زمینلرزه فمینیستی در ماه سپتامبر
در ماه سپتامبر این جنبش که انقلاب اکلیلی (The Glitter Revolution) لقب گرفته، تظاهرات دیگری را با هشتگ #terremotofeminista (زمینلرزه فمینیستی) برای روز نوزدهم سازماندهی کرد. 19 سپتامبر سالگرد زمینلرزه عظیم مکزیک است. زنان دوباره به خیابانها آمدند و خشم خود را نسبت به تجاوز و خشونتهای مبتنی بر جنسیت ابراز کردند. اگرچه به دلیل تخریب اموال عمومی، این جنبش خارج از حلقههای فمینیستی و کنشگری مورد حمایت واقع نشد، و یا بعضا بابت شعارهای جنسیتزده مورد انتقاد قرار گرفت، اما آندریا مدینا، وکیلی که سالهای روی پروندههای خشونت علیه زنان تمرکز داشته است میگوید خشمی که بر علیه این جنبش شکل گرفته نشانه فروپاشی وضعیت موجود است: «جامعه دارد به قاطعیت زنان برای مقابله با تجاوز واکنش نشان میدهد. آنها میگویند شما نمیتوانید خشمگین باشید، شما باید در سکوت خشونت را بپذیرید.» او علیرغم نامحبوب بودن شیوه معترضین در میان مردم، این تظاهرات را نقطه عطف میداند و معتقد است سکوت عمومی قربانیان شکسته شده است.»
ریکاردو رافائل، خبرنگار مکزیکی میگوید: «مردان از ژولیوس سزار گرفته تا امیلیانو زاپاتا با خشم و خشونت تحولات اجتماعی را رقم زدند و بابت آن گرامی داشته میشوند، اما نسبت به زنان مبارز خشمگین استاندارد دوگانه وجود دارد. خشم، آن چیزی است که از ما محافظت میکند. آن چیزی که باعث شده مردم سرشان را برگردانند و نگاه کنند.» مارسلا اروپا یکی از شرکتکنندگان راهپیمایی 19 سپتامبر است که دختر 11 ماهه خود را هم به همراه آورده. مارسلا باور دارد که منتقدین توان همدلی با افرادی که مورد خشونت دیدند و نادیده گرفته شدند را ندارند. او میگوید: «تخریب ساختمانها چه اهمیتی دارد در مقابل نابودی زندگیها و جانها؟ ما نمیدانیم که چه زمانی نوبت خودمان خواهد رسید.»
ایرینیا بوئندیا یکی دیگر از زنانی است که در این تظاهرات شرکت کرده است. او عکس دخترش که در سال 2019 کشته شده را با طناب به گردن آویخته است. علت مرگ فرزند او خودکشی اعلام شد اما او باور نکرد که دخترش که دانشجوی حقوق و عاشق نقاشی و رقص بود خودکشی کرده باشد. او 5 سال مبارزه و پیگیری کرد تا پرونده دوباره به جریان بیفتد و پارتنر سابق دخترش به اتهام قتل بازداشت شود. مبارزه ایرینیا به رای بیسابقه دادگاه عالی در سال 2015 ختم شد: «تمامی قتلهای خشونتآمیز زنان باید به عنوان زنکشیهای احتمالی مورد بررسی قرار بگیرند.» ایرینیا که امروز عضو گروهی است که خود را «مادران مقاومت» مینامد در مورد تظاهرات خشم میگوید: «آنها میگویند اغتشاش، من اما اسمش را خشم عزتمند میگذارم.» ایرینیا پیشتر از شرکت در راهپیمایی سکوت خانوادههای قربانیان تجاوز و زنکشی خودداری کرده است: «من ساکت نمیمانم. هرچه که به دست آوردهام از فریاد زدن بوده است.»
در روز 25 نوامبر، به مناسبت روز جهانی منع خشونت علیه زنان، «انقلاب اکلیلی» دوباره هزاران زن را در خیابانها جمع کرد. تظاهراتکنندگان با ماسک بر صورت و چکش به دست پنجرهها را شکستند، دیوارهای برخی ایستگاههای اتوبوس را خرد کردند، آتش روشن کردند، بیلبوردهای تبلیغاتی را تخریب کردند و ... تا توجه افکار عمومی را نسبت به انفعال ادامهدار دولت در مقابل تجاوز و خشونت علیه زنان جلب کنند. زنان دوباره به مجسمه فرشته استقلال هجوم بردند، از دیوارههای نصبشده در اطراف آن عبور کردند و روی آن شعار نوشتند. سازماندهندگان تظاهرات در فراخوان خود اعلام کرده بودند که با مردان مدارا نخواهند داشت و به آنها حمله خواهند کرد. صدها نیروی پلیس که اکثرا زن بودند برای کنترل تجمعات با اسپری فلفل به معترضین واکنش نشان دادند. کلودیا شینبام اخیرا در مکزیکوسیتی هشدار اضطراری خشونت جنسیتی اعلام کرده که احتمال میرود سرمایهگذاری و اقدامات فراتر در زمینه مبارزه با خشونت جنسی و جنسیتی را به دنبال داشته باشد. اما عدهای معتقدند این اقدام که از سال 2007 در 19 ایالت مکزیک اجرا شده، تاثیری در بهبود وضعیت ندارد.