مقامات شهر وین در اتریش، در سال 1999 میلادی درباره دلیل استفاده از وسایل نقلیه عمومی، از ساکنین منطقه نهم شهردارینظرسنجی کردند. خانوم اورسلا باور، یکی از مقامات شهرداری و مسئول برگزاری این نظرسنجی، می‌گوید «بیشتر مردان، پرسش‌نامه‌خود را در کمتر از پنج دقیقه پر کردند، ولی زنان به نوشتن ادامه دادند». بیشتر مردان اعلام کردند روزی دو بار و آن‌هم برای رفتن و برگشتن از محل کار از خودرو یا وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند ولی زنان به دلایل مختلف و بی‌شمار از پیاده‌روها، خطوط اتوبوس، مترو و تراموای شهری استفاده می‌کنند.
باور در ادامه می‌گوید :«الگوی حرکتی زنان از تنوع بیشتری نسبت به مردان برخوردار بود. زنان در فرم نظرسنجی مسائل مختلفی مطرح کردند؛ برای مثال یکی از خانم‌ها نوشته بود:«بعضی صبح‌ها بچه‌هایم را به مطب پزشک می‌برم، سپس آن‌ها را به مدرسه می‌رسانم و بعد به محل کار می‌روم. پس از کار به مادرم در خرید خانه کمک می‌کنم و بچه‌ها را با مترو به خانه می‌رسانم.»
زنان بیش از مردان از وسایل نقلیه عمومی استفاده کرده و پیاده‌روی می‌کنند. آن‌ها همچنین زمان خود را بین شغل و تعهدات خانوادگی‌شان، همانند رسیدگی به فرزندان و والدین مسن، تقسیم می‌کنند. شناخت این الگوهای رفتاری، طراحان امور شهری را واداشت تا برای بهینه کردن استفاده از پیاده‌روها و دست‌یابی آسان به ایستگاه‌های وسایل نقلیه برنامه‌ریزی کنند.
برای فراهم آوردن امنیت بیشتر برای زنان هنگام پیاده‌روی در شب، چراغ‌های بیشتری نصب شد و همچنین به منظور جهت‌یابی آسان‌تر در خیابان‌های باریک، پیاده‌روها پهن‌تر شدند. در یکی از تقاطع‌های پر رفت و آمد شهر، پل‌های عابر پیاده با پله‌های عریض نصب شد که مجهز به سطح شیب‌دار هم بودند تا مادران با کالسکه بچه، و یا سالمندان و شهروندانی که روی صندلی چرخ‌دار نشسته‌اند نیز بتوانند از این پل‌‌ها استفاده کنند.
تصویری از پله‌بان شهری بی‌مانع در منطقه نهم شهر وین
باید در نظر داشت که تصمیم‌گیری درباره نحوه استفاده زنان و مردان ازوسایل نقلیه عمومی، به یک‌باره صورت نگرفته؛ این عملکرد بخشی ازپروژه اعمال جنسیت در سیاست‌گذاری عمومی شهری است. در وین این فرآیند را همسان‌سازی جنسیتی می‌نامند.
پایتخت اتریش از اوایل دهه نود میلادی فرآیند همسان‌سازی جنسیتی راآغاز کرد. این فرآیند در عمل بدین معنی است که مسئولین شورای شهرو شهرداری‌ها، قوانینی وضع کنند که زنان و مردان به یک اندازه از آن‌ها بهره ببرند. هدف از این راهکار آن است که مردم به صورت مساوی از خدمات شهری بهره‌مند شوند و به گفته مسئولان، این عملکرد تا به امروزمفید بوده است.
شهرداری وین همسان‌سازی جنسیتی را در مراکز مختلف امور اداری شهر، از جمله امور آموزشی و سلامت به‌کار گرفته ولی بیشترین تاثیر را درزمینه برنامه‌ریزی شهری داشته است. وین بیش از شصت پروژه آزمایشی تا امروز انجام داده و افزایش حجم و ابعاد این پروژه‌ها موجب شده که همسان‌سازی جنسیتی تبدیل به کارمایه‌ای جهت بازطراحی شهر شود.
در دو دهه گذشته برنامه‌ریزان شهری با تلفیق همسان‌سازی و طراحی شهری وین، آن را تبدیل به یک روش علمی جاافتاده کرده‌اند. پیش از آن که پروژه‌ای شروع شود اطلاعات مربوط به نحوه استفاده مردم از فضاهای عمومی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اوا کیل می‌گوید: «پرسش‌های بسیاری مطرح شده‌اند که هنوز پاسخی به آن ها داده نشده است». کیل متخصص امور جنسیتی درگروه برنامه‌ریزی شهری وین بوده و نقش او در به ثمر رسیدن همسان‌سازی در این شهر بی‌بدیل است. او توضیح می‌دهد: «شما باید بدانید که چند نفر، با چه شخصیتی و به منظور رسیدن به چه هدفی از فضا استفاده می‌کنند. هنگامی که الگوی استفاده از فضاهای عمومی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید، می‌توانید نیازهای افراد را در استفاده از آن فضاها تعریف کنید و پس از مشخص شدن تعاریف، برنامه‌ریزی شهری می‌تواند جوابگوی آن نیازها باشد.»
در سال ۱۹۹۱ میلادی، کیل و گروهی از برنامه‌ریزان شهری، نمایشگاه عکسی تحت عنوان «صاحبان فضاهای عمومی چه کسانی هستند؛ زندگی روزمره زنان در شهر» راه‌اندازی کرد که این نمایشگاه شروع فرآیند همسان‌سازی بود. عکس‌ها زندگی روزمره‌شمار کثیری از زنان را در پایتخت کشور اتریش به تصویر کشیده بود. هر زن، مسیر متفاوتی را در شهر طی می‌کرد ولی تصاویر بیانگر این موضوع بودند که امنیت و سهولت در مسیر حرکت، اولویت همه آن‌ها است.
گزارش اخبار مربوط به این نمایشگاه تبدیل به یک طوفان خبری در رسانه‌ها شد. به گفته کیل «روزنامه‌ها، تلویزیون و رادیو اخبار مربوطه را پوشش دادند و چها هزار نفر از این نمایشگاه بازدید کردند.» در آن زمان نتایج به دست آمده از این نمایشگاه یک بدعت محسوب می‌شد ولی سیاست‌مداران با توجه به علاقه عامه مردم به این سوژه، از آن حمایت کردند. پس از گذشت زمان کوتاهی از تاریخ نمایشگاه، شهرداری موافقت خود را با شروع چندین پروژه آزمایشی همسان‌سازی اعلام کرد. یکی از اولین پروژه‌ها، مسابقه طراحی مجتمع آپارتمانی در ناحیه ۲۱ شهرداری بود که در سال ۱۹۹۳ نام آن پروژه «شهر- کار- زنان» اعلام شد.
ایده، ساخت یک مجتمع مسکونی در جهت رفاه زندگی زنان بود. ولی این ایده دقیقا به چه معنی بوده و چگونه اجرا شد؟ آماری که در طول زمان توسط دفتر آمار ملی اتریش تهیه شد، نشان می‌داد زنان زمان بیشتری نسبت به مردان به امور خانه‌داری و کودکان می‌پردازند. این آمار در توسعه پروژه «شهر- کار- زنان» به‌کار گرفته شد. این مجتمع مسکونی شامل آپارتمان‌هایی است که در محاصره حیاط‌های متعدد قرار دارند. باغچه‌‌های دایره شکلی سطح حیاط‌ها را پوشانده‌اند که به مادران این توانایی را می‌دهند تا بدون دور شدن از خانه، زمان بیشتری را با فرزندان‌شان در فضای بیرون از خانه بگذرانند. این مجتمع دارای مهدکودک، داروخانه و مطب دکتر است. همچنین، مجتمع در نزدیکی ایستگاه‌های وسایل حمل و نقل شهری واقع شده است که رسیدگی به امور روزانه و دسترسی به مدارس را راحت‌تر می‌کند.
به گفته کایل «منحصر به فرد بودن این پروژه بدین خاطر بود که ما ابتدا نیازهای مردم را تعریف کردیم و سپس به‌دنبال راهحلهای فنی گشتیم. در حالی که روال معمول پروژه‌های شهری این است که صرفا راهحلهای فنی و زیباشناسی مورد نظر قرار می‌گیرند و نتیجه نهایی را مشخص می‌کنند.» پس از اتمام پروژه «شهر- کار- زنان»، توجه مدیران شهرداری به بوستان‌ها و پارک‌های عمومی شهر جلب شد و دستور انجام تحقیقاتی درباره چگونگی استفاده مردان و زنان از بوستان‌های عمومی را صادر کردند. نتیجه این تحقیقات غافل‌گیر کننده بود.
یافته‌های مطالعات انجام گرفته بین سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ میلادی نشان داد که حضور دختربچه‌ها در بوستان‌ها پس از سن نه سالگی به شدت کم می‌شود. در صورتی که تعداد پسربچه‌ها به‌صورت مداوم افزایش پیدا می‌کند. یافته‌های پژوهش‌گران نشان‌دهنده این بود که دختران نسبت به پسران از قاطعیت کمتری برخوردارند. به‌همین دلیل هنگامی که دختران و پسران در کنار هم و در بوستان، در موقعیت رقابت قرار می‌گیرند، رقابت بیشتر به سود پسران به پایان می‌رسد.
هدف برنامه‌ریزان امور شهری این بود که با تغییر طراحی بوستان‌ها این روند را معکوس کنند. در سال ۱۹۹۹ میلادی، شهرداری تصمیم گرفت دست به بازطراحی دو بوستان واقع در ناحیه پنج بزند. پیاده‌روهای جدیدی به بوستان‌ها اضافه شد تا دسترسی به بخش‌های مختلف آسان‌تر شود. همچنین بخش‌هایی به زمین‌های والیبال و بدمینتون اختصاص یافت تا طیف فعالیت‌ها گسترش یابد. طراحی محوطه‌سازی به گونه‌ای صورت گرفت که محوطه‌های باز و بزرگ تبدیل به فضاهای کوچک‌تر و نیمه‌باز شوند. مسئولین شهری بلافاصله شاهد تغییرات شدند و گروه‌های مختلف مردم، دختران و پسران، بدون این‌که تداخلی در فعالیت یکدیگر به‌وجود بیاورند، شروع به استفاده از بوستان‌ها کردند.
یک بوستان شهری در وین
این تغییرات توجه مردم را جلب کرد. به گونه‌ای که در گزارش سال ۲۰۰۸ برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد، راهبرد برنامه‌ریزی شهری وین را در زمره بهترین برنامه‌ها در بهینه کردن محیط زندگی قرار داد. پروژه بازطراحی بوستان‌ها و برنامه‌های آزمایشی فرآیند همسان‌سازی جنسیتی شهر وین، نامزد دریافت جایزه خدمات عمومی سازمان ملل شدند که این نشان افتخاری برای به رسمیت شناختن تلاش جهت بهبود مدیریت عمومی است. ولی این تغییرات هم منتقدان خود را دارد.
خانوم کایل می‌گوید «هنگامی که ایده نمایشگاه “صاحبان فضاهای عمومی چه کسانی هستند” مطرح شد، بسیاری از همکاران ما آن را فکری مسخره انگاشتند. افرادی که با ما همکاری می‌کردند نظرات خود را بیان کرده و صحبت‌های مختلفی عنوان شد. از جمله این‌که «آیا این بدین معنی است که باید خیابان‌ها را به رنگ صورتی در بیاوریم؟»، خانوم باور می‌گوید: «مسائل جنسیتی احساسات را برمی‌انگیزد. هنگامی که به مردم می‌گوییم تا به امروز برای دیدگاه زنان ارزشی قائل نشده‌ایم، به آن‌ها برمی‌خورد. هنوز افرادی هستند که می‌پرسند آیا واقعا لزومی برای رسیدگی به این مسائل وجود دارد؟»
درتصمیم‌گیری برای نحوه استفاده مشترک زنان و مردان از فضاهای عمومی شهری، این خطر وجود دارد که برنامه‌ریزان شهری از روی کلیشه‌‌های جنسیتی با نیازهای هر گروه برخورد کنند. برای مبارزه با این تفکر، مسئولین شهری به تدریج از استفاده واژه همسان‌سازی جنسیتی دوری جسته و به جای آن از برچسب «تقسیم‌بندی عادلانه فضاهای شهری» استفاده می‌کنند.
به هر ترتیب، با تمام کاستی‌های موجود، نمی‌توان تاثیر غیر‌قابل انکار و ماندگار فرآیند همسان‌سازی را بر پایتخت کشور اتریش انکار کرد. امروزه، همسان‌سازی به فرآیندی گسترده‌تر و به‌عنوان راهی برای تغییر بافت شهری در راه همزیستی گروه‌های مختلف مردم تبدیل شده است. خانوم کایل می‌گوید: «به نظر من این یک رویه سیاسی برای برنامه‌ریزی است، به این معنی که مردم را به فضاهایی بیاوریم که قبلا در آن حضور نداشته یا حقوقی برای حضورشان در آن فضاها قائل نبودند.»
منبع: برزن
 - Copy 2.jpg&width=72&height=72)
