دیدبان آزار: سربازان روسی، هفته‌ها اولسکی سیواک را در زیرزمینی سرد خانه‌اش شکنجه دادند و به آلت تناسلی او شوک الکتریکی وارد کردند. در پاییز 2022 که شهر توسط اوکراین آزاد شد، فهرست بلندی از پزشکان و متخصصان برای کمک به بهبودی سیواک تهیه و از او خواسته شد که از میان آنها مواردی را که لازم دارد انتخاب کند. اما در این لیست اورولوژیست و یا متخصصان دستگاه ادرار یا تناسلی مردان وجود نداشت. او پرسید: «آیا باید به متخصص زنان مراجعه کنم؟» تا آن زمان کسی به مردان قربانی خشونت جنسی در جنگ فکر نکرده بود و خدمات حمایتی مشخصی برای این افراد وجود نداشت. او با سکوت و استیگما مواجه شد و فعالیت خود را به‌عنوان کنشگر حامی مردان قربانی خشونت جنسی در جنگ آغاز کرد.
آشکارسازی زیرزمین‌های مسکوت
کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل از سال 2022 تاکنون، صدها مورد خشونت جنسی ارتکابی توسط سربازان روس را مستند کرده که دو-سوم آن علیه مردان در بازداشتگاه‌ها صورت گرفته است. سازمان ملل گزارش داده که روسیه تقریبا در تمامی بازداشتگاه‌ها، بر اسرای جنگ و مردم عادی، به‌طور سیستماتیک شکنجه جنسی اعمال کرده است. این شکنجه‌ها شامل تجاوز، اقدام به تجاوز، تهدید تجاوز، اخته‌سازی، برهنه‌سازی اجباری، تحقیر جنسی، ضرب‌وشتم آلت تناسی و اعمال شوک الکتریکی به اندام جنسی بوده است. چارو لاتا هاگ، مدیر اجرایی سازمان «All Survivor» که از مردان قربانی خشونت جنسی حمایت می‌کند می‌گوید آمارهای اخیر بی‌سابقه است و مستندسازی این خشونت‌ها چالش‌هایی جدی دارد.
سازمان ملل 236 مورد خشونت جنسی علیه مردان و دو مورد علیه پسران را طی سه سال اخیر ثبت کرده است. سیواک اولین شبکه حمایتی را برای مردان بازمانده خشونت جنسی راه‌اندازی کرده است. او هفته‌های ابتدایی پس از آزادی، شدیدا احساس تنهایی می‌کرد و تقریبا تمامی گروه‌های حمایتی، منابع و خدمات درمانی، بر زنان متمرکز بودند. یکی از اهداف این شبکه، ساخت مسیری حمایتی است که تاکنون وجود نداشته است. مصائب مردان بازمانده شکنجه جنسی، ناشناخته باقی مانده و به‌ندرت در اوکراین مورد بحث قرار می‌گیرد. درحالی‌که اوکراین فداکاری سربازان و جانبازان را مفتخرانه تقدیر می‌گیرد، صحبتی از جراحات پنهان این جنگ به میان نمی‌آید. تعداد کمی از مردان بازمانده خشونت جنسی حاضرند به‌طور علنی تجربه خود را روایت کنند چرا که حس می‌کنند این خشونت‌ها، به کرامت و مردانگی آنها را هجوم برده است. سیواک می‌گوید اگر سکوت کند، گویی هرگز این اتفاقات رخ نداد است و زیرزمین‌ها تا ابد مسکوت خواهد ماند.
غرامت برای بازماندگان
پیشتر گزارش‌های متعددی از خشونت جنسی سربازان روس علیه زنان اوکراینی نیز منتشر شده است. در ماه‌های اولیه جنگ، نماینده پارلمان اوکراین در یک مصاحبه تلویزیونی به یک مورد تجاوز در حومه شرقی کیف اشاره کرد که در آن زنی پس از کشته شدن همسرش به‌دست نیروهای روس، در مقابل چشمان فرزندش مورد تجاوز قرار گرفته بود. زن 33 ساله که جان سالم به در برد، این واقعه را گزارش داد؛ به گفته او یک فرمانده روسی و یک سرباز پس از تاریک شدن هوا در روز 9 مارس به خانه‌اش در روستای کوچکی در نزدیکی کیف آمدند و همسر 33 ساله‌اش را در حیاط جلویی خانه به ضرب گلوله کشتند. لحظاتی بعد، این فرمانده و سرباز به او گفتند که پسر چهار ساله‌اش را به اتاق دیگری ببرد. او به «تایمز» گفت که سرباز کوچک‌تر اسلحه را به سمت سر او گرفت، رویش تف کرد و گفت: «بهتر است ساکت شوی وگرنه فرزندت را می‌‌گیرم و به او نشان می‌دهم که چگونه مغز مادرش روی زمین پخش شده است.» این زن پس از چند ساعت در حالی که اسلحه‌ای به سمت سر او نشانه رفته بود، از سوی دو نظامی مورد تجاوز قرار گرفت: «سرباز جوان‌تر به من گفت لباسم را در بیاورم. سپس هر دو یکی پس از دیگری به من تجاوز کردند. آنها اهمیتی نمی‌دادند که پسرم در اتاق دیگر گریه می‌کرد و به من گفتند برو دهنش را ببند و برگرد. به من طعنه می‌زدند و می‌گفتند: «فکر می‌کنی پسرت چطور آلت جنسی‌مان را می‌مکد؟ او را بکشیم یا زنده نگه داریم؟»
در ماه سپتامبر 2022، دادستان عمومی اوکراین واحدی اختصاصی برای رسیدگی که به خشونت جنسی در دوران جنگ راه‌اندازی کرد. مدیریت این واحد را یک زن دادستان و دیگر زنان و افراد متخصص از جنسیت‌های متفاوت بر عهده داشتند. این واحد تلاش داشت گزارشدهی و ثبت خشونت‌های رخ‌داده را تهسیل کند و برای بازماندگان خدمات تخصصی اعم از درمانی و حقوقی و ... فراهم کند. در آوریل سال 2024، اعلام شد که حدود 500 تن از قربانیان خشونت جنسی در جنگ اوکراین، غرامت و خدمات پزشکی و روان‌درمانی دریافت خواهند کرد. بانوی اول اوکراین اعلام کرد این غرامت‌ها، بسیار فراتر از خسارت اقتصادی و گامی در مسیر عدالت خواهد بود. طبق گفته بنیاد بودجه جهانی بازماندگان -که این پروژه را همراه اوکراین و با استفاده از بودجه‌های اهدایی دولت‌ها اداره می‌کند- اولین‌بار است که به بازماندگان در حین یک درگیری نظامی فعال، غرلمت تعلق می‌گیرد. این بنیاد در سال 2019 توسط برندگان جایزه صلح نوبل دنیس موکووگه و نادیا مراد راه‌اندازی شد تا از بازماندگان خشونت جنسی مرتبط با درگیریهای نظامی حمایت کند. استر دینگمانس، مدیر این بنیاد می‌گوید اما آنچه بیش از غرامت و خدمات تخصصی برای بازماندگان اهمیت دارد، بازشناسی رنج آنها است که در این مسیر ممکن می‌شود.
«هنوز شب‌ها خوابم نمی‌برد»
آمار دقیقی از بازماندگان خشونت جنسی در جنگ اوکراین در دست نیست چراکه بیشتر افراد آسیب‌دیده از گزارشدهی امتناع می‌کنند. اما بنیاد بازماندگان برآورد می‌کند که تعداد آنها به هزاران نفر می‌رسد. پرمیلا پتن، نماینده ویژه سازمان ملل در امور مرتبط با خشونت جنسی در درگیریهای نظامی، روسیه را به استفاده از تجاوز به‌عنوان «استراتژی نظامی» متهم و اعلام کرده است که در مواردی سربازان روسی قرص ویاگرا (داروی افزایش قوای جنسی) به همراه داشته‌اند. لودمیلا حسینوا یکی از هشت غیرنظامی اوکراینی بود که در اولین تبادل زندانیان زن با روسیه، همراه با 100 سرباز اوکراینی در اکتبر 2022 آزاد شد. او سه سال در اسارت نیروهای جدایی‌طلب در استان شرقی دونتسک زندانی بود. حسینوا می‌گوید: «بیش از یک سال است که آزاد شده‌ام، اما هنوز شب‌ها خوابم نمی‌برد. بیدار که می‌شوم، حس می‌کنم به طرز چندش‌آوری لمسم کرده‌اند. متأسفانه هنوز در بسیاری از جوامع کوچک روستایی، قربانی‌‌نکوهی وجود دارد.»
وقتی نیروهای جدایی‌طلب در سال 2014 شهر زادگاه حسینوا، را اشغال کردند، او در حمایت از کودکان یتیم در خطوط مقدم درگیری‌ها فعال شد و از سراسر اوکراین کمک‌های مالی جمع‌آوری می‌کرد. اما کتاب‌های زبان اوکراینی که برای این کودکان ارسال کرده بود، به بازداشتش منجر شد. حسینوا می‌گوید: «به مدت سه سال و 13 روز، در یک سلول پرجمعیت نگهداری شدم. آسمان را ندیدم و هوا پر از دود سیگار بود. وقتی آزاد شدم، مجبور شدم دوباره یاد بگیرم که چگونه از پاهایم استفاده کنم و با سینه‌ام نفس بکشم.»
پس از آزادی، او را به بیمارستان نظامی در دنیپرو منتقل کردند، اما پرسنل آنجا قادر به رسیدگی صحیح و اصولی به یک بازمانده شکنجه جنسی نبودند: «بیمارستان پرجمعیت و دچار کمبود پرسنل بود. من اصلاً پزشکان آنجا را سرزنش نمی‌کنم، اما آنها برای مواجهه با کسی مانند من آمادگی و تخصص نداشتند. نمی‌دانستند چطور به من نزدیک شوند یا با من صحبت کنند. این موضوع در بلندمدت آسیب روانی بیشتری به من وارد کرد» همین تجربه بود که حسینوا را به همکاری با بنیاد جهانی بازماندگان سوق داد. او اکنون بعنوان کنشگر مدافع آسیب‌دیدگان خشونت جنسی در جنگ فعالیت می‌کند و امیدوار است که قربانیان از حمایتی که خودش نتوانست به آن دست یابد، برخوردار شوند.
