اولین رویداد از سلسله رویدادهای زنان خاورمیانه با موضوع «مبارزه با آزار خیابانی» روز جمعه ۴ مرداد در محل خانه فرهنگی See You in Iran برگزار شد. در این رویداد ابتدا فیلم مستند کوتاه «دختران مردم» به نمایش درآمد که در آن به مساله آزار جنسی و خیابانی در مصر، سر منشا این مشکل فراگیر، تجربیات زنان مصری و در نهایت روش‌های مختلف مبارزه آنها با آزار پرداخته شده است. در ادامه ربکا چاو، از بنیانگذاران سازمان «نقشه آزار» HarassMap در مصر از طریق اسکایپ به جمع ما ملحق شد و بعد از معرفی فعالیت‌های سازمان، نرم افزار ابداعی نقشه آزار برای گزارش انواع آزار خیابانی و جنسی، روش‌های توانمندسازی زنان و دستاوردهای نقشه آزار، به سوالات تعدادی از حاضران پاسخ داد. در نهایت اعضای گروه «دیده‌بان آزار» HarassWatch که در زمینه مبارزه با آزار خیابانی در ایران فعالیت می‌کنند ابتدا توضیحات دقیقی درباره فعالیت‌های گروه، روایت‌های آزاردیدگان و شیوه‌های رویارویی با آزارگر ارائه دادند و در نهایت جمعی از افراد گروه به سوالات مخاطبان پاسخ دادند.
بخش اول: در آغاز برنامه فیلم «دختران مردم» (The People’s Girls، 2016) به نمایش درآمد. کولت غانیم و تین ون‌لون پس از دو سال زندگی در مصر و تجربه آزار در خیابان‌های قاهره تصمیم گرفتند فیلمی مستند و کوتاه درباره این مشکل فراگیر در مصر بسازند. تین ون‌لون فیلمساز و عکاس مستند آمریکایی-بلژیکی مستقر در قاهره است که در آثارش به مسائل اجتماعی نظیر اجتماعات خاورمیانه و بخصوص مشکلات زنان خاورمیانه می‌پردازد. کولت غانیم نیز فیلمساز مستقل آمریکایی-عرب است که در سال ۲۰۱۳ وقتی برای تحصیل به دانشگاه آمریکایی قاهره رفته بود، با تین آشنا شد. کولت و تین در سال ۲۰۱۴ ویدئوی کوتاهی به نام خزندگان روی پل (Creepers on the Bridge) ساختند و در آن تجربه یک روز خود در خیابان‌های قاهره را در مواجهه با نگاه‌ها و آزارهای مردان به نمایش کشیدند. این ویدئو در تمام دنیا سر و صدا کرد و زنان کشورهای دیگر نیز تجربیات خود را به تصویر کشیدند. در سال ۲۰۱۶ کولت و تین تصمیم گرفتند نگاه دقیق‌تری به مصر داشته باشند و به همین دلیل فیلم دختران مردم را با بهره گیری از امکان تامین مالی جمعی جلوی دوربین بردند. در این فیلم ابتدا فیلمسازان با گروهی از داوطلبان به میان مردان می‌روند و جویای علت آزار خیابانی و جنسی می‌شوند. تقریبا همه، نحوه لباس پوشیدن زنان را علت اصلی آزار می‌دانستند. سپس عوامل روانی، خانوادگی و اجتماعی پشت اعمال آزارگر بررسی شد و در ادامه زنان مختلفی که مورد آزار قرار گرفته بودند از تجربیات خود گفتند. با شنیدن این روایت‌ها متوجه می‌شویم حتی چادر و نقاب نیز آنان را از آزار مصون نگه نداشته است. در نیمه دوم فیلم به روش‌های مختلفِ مبارزه با آزار پرداخته می‌شود از جمله برخورد فیزیکی، آگاهی بخشی از طریق شبکه‌های اجتماعی و مهم‌تر از همه، مواجهه رو در رو و واکنش در لحظه به آزارگر.
بخش دوم: در بخش دوم ربکا چاو یکی از بنیانگذاران سازمان نقشه آزار از طریق اسکایپ به ما پیوست و فرید، یکی از داوطلبان و همراهان همیشگی خانه فرهنگی، صحبت‌های او را برای حاضران ترجمه کرد. ربکا در آمریکا متولد و بزرگ شده و بعد از سفری به سرزمین‌های اشغالی و مشاهده سرکوب فلسطینیان توسط اسرائیل، تصمیم می‌گیرد مبارزه با بی‌عدالتی را هدف اصلی خود قرار دهد و در نتیجه در رشته توسعه بین‌الملل مشغول به تحصیل می‌شود. ربکا به مصر می‌رود و در پی آشنایی با وضعیت ناگوار آزار جنسی و خیابانی زنان در مصر، سازمان نقشه آزار را با کمک جمعی از داوطلبان بنا می‌کند که در حقیقت ابزاری آنلاین است که موارد وقوع آزار در سرتاسر مصر در آن گزارش می‌شود. ربکا توضیح می‌دهد آزار شامل هر فعلی می‌شود که برای فرد دیگر ناخوشایند است؛ از نگاه‌های نامناسب و تهدیدآمیز گرفته تا لمس و تجاوز و در نهایت حمله دسته جمعی. این مساله آنقدر در مصر شایع است که به گزارش سازمان زنان ملل متحد در ۲۰۱۳ بیش از ۹۹ درصد زنان تجربه آزار را داشته‌اند. رویکرد این سازمان مرکززدایی و بسیج اقدامات همگانی در مقابله با آزار به منظور تغییر نرم‌های اجتماعی است. نقشه آزار با دریافت گزارش‌های مردمی، آنها را روی نقشه آنلاین مشخص کرده و آزاردیده را به مراکز حمایتی راهنمایی می‌کند. در ادامه، این گزارش‌ها به داده‌های تحقیقاتی تبدیل می‌شوند که می‌توانند در طراحی کمپین‌هایی برای تشویق شاهدان آزار به اقدام به عمل کمک کنند و به این ترتیب محله‌ها برای زنان امن شوند.
در طول ۱۰ سال فعالیت نقشه آزار، این سازمان با چالش‌های گوناگونی نیز روبرو بوده است. مثلا از انقلاب سال ۲۰۱۱ مصر تا بحال دولت‌های گوناگونی بر سر کار آمده‌اند (از اخوان المسلمین تا دولت نظامی) و هر کدام مقررات متفاوت و رورکردهای گوناگونی نسبت بع فعالیت‌های نقشه آزار اتخاذ کرده‌اند و بنیانگذاران سازمان هر بار ناچار به تطبیق با وضعیت جدید بوده‌اند. اما اقدامات این سازمان پیامدهای پیش‌بینی نشده‌ای نیز به همراه داشته است. مثلا شکسته شدن تابوی اعتراف به آزاردیدن از طرف زنان و ورود این بحث به گفتمان اجتماعی در سطح فرد، دولت و جامعه. همچنین با فاصله چند ماه از راه افتادن این کمپین، قانون جدیدی برای مبارزه با آزار تصویب شد. مشارکت مردانی که با علاقه در این کمپین شرکت می‌کردند نیز دستاورد غیرمنتظره دیگر بود.
سپس ربکا پاسخگوی سوالات حاضران بود. وی در پاسخ به نقدی درباره‌ی اعیان‌سازی معکوس مناطقی که تعداد گزارش‌های آزار در آنها زیاد است و محرومیت بیشتر محلاتی که به احتمال زیاد همین حالا هم از محرومیت رنج می‌برند گفت: «آزار جنسی آنچنان در مصر گسترده است که تقریبا تمام زنان و بخشی از مردان، فارغ از اینکه در چه شهر و محله‌ای باشند آن را تجربه می‌کنند. بنابراین افراد نیاز چندانی به این نقشه ندارند، بلکه تقریبا همواره و همه‌جا انتظار دارند مورد آزار قرار بگیرند». در پرسشی دیگر یکی از حاضران عنوان کرد که در سال‌های اخیر جامعه‌ی مصر با مشکلات اجتماعی و اقتصادی فراوان و فقر شدید دست به گریبان بوده و این مساله موجب شکل گرفتن خشم عمومی بخصوص در مردان می‌شود که بدون کار و امید به آینده‌اند. چطور نقشه آزار سعی می‌کند به نفرت و خشونت مردانی که خود قربانی شرایطند دامن نزند؟ ربکا معتقد بود آزار جنسی ربط مستقیمی به شرایط اقتصادی ندارد و مردان از تمام طبقات اجتماعی دست به آزار می‌زنند و این وضعیت حتی پیش از مشکلات و تغییرات جدید نیز وجود داشت. همچنین «کمپین ما تلاش می‌کند همه را در بر بگیرد و ما با مردم به عنوان حلال مشکلات و نه بانی مشکلات برخورد می‌کنیم و مخاطب خود را تنها گروه خاصی از مردم قرار نمی‌دهیم»
بخش سوم: سپس زرین به نمایندگی از گروه دیده‌بان آزار از چرایی تشکیل این گروه و تجربه‌هایشان از یک سال فعالیت حرف زد. به عقیده‌ی زرین آزار خیابانی یک تجربه مشترک است و همه از هر طبقه و نژاد و جنسیت باید برای حل آن وارد تعامل و گفتگو بشوند. با این پیش زمینه گروه دیده‌بان آزار با فعالان دیگر کشورها از جمله نقشه آزار صحبت کردند و بعد از طراحی پوسترها، در روز ۸ مارس ۲۰۱۸ اولین فعالیت میدانی خودشان را انجام دادند. آنها با مسافران مترو درباره تجربه آزار و نقش شاهد حرف زدند و بروشورهای آموزشی را میان مردم پخش کردند. در تابستان سال ۹۷ وبسایت راه‌اندازی شد که در آن نقشه‌ای از گزارش‌های مردمی درباره آزار وجود دارد. اهمیت این نقشه یکی از بین بردن تصویر طبقاتی نسبت به آزار است و دیگر آنکه به داوطلبان دیده‌بان آزار که در سطح شهر حضور دارند کمک می‌کند حضور پر رنگ‌تری در مناطق ناامن‌تر داشته باشند. سپس زرین تعدادی از روایت‌های افراد آزار دیده و شاهدان آزار را که تجربه خود را در سایت ثبت کرده بودند برای حاضران خواند.
زرین گفت حالا بیشتر از یک سال است که برای پخش کردن پوسترهای منع آزار به خیابان می‌روند و با مغازه‌دارها، راننده‌های تاکسی و شهروندان دیگر در استان‌های مختلف در مورد امنیت شهری صحبت می‌کنند. آنها در این مدت با باورهای رایج غلطی نیز مواجه شدند؛ «بعضی زن‌ها از شنیدن متلک خوششان می‌آید»، یا «اگر کسی نخواهد چیزی بشنود با لباس مناسب در خیابان ظاهر می‌شود» یا «کسی با زنان محجبه کاری ندارد» و این باورها به معنای آن است که برای مردم پوشش افراد مجوز آزار خیابانی است. باور غلط دیگر طبقاتی دیدن آزار است و بسیاری از مردم معتقدند مزاحمت خیابانی تنها محدود به اقشار فرودست اقتصادی و اجتماعی می‌شود. به همین منظور گروه دیده‌بان آزار توجه خود را بعد از خیابان معطوف به اماکن عمومی دیگر نظیر دانشگاه، ادارات و مدارس کرده‌اند. مساله دیگر باورهای رایج در مورد مصادیق آزار جنسی است که بیشتر مردم آزار را تنها در اشکال فیزیکی آن به رسمیت می‌شناسند و ایرادی در متلک و نگاه نامناسب نمی‌بینند. یکی دیگر از مشکلات مبارزه با آزار در ایران، رویکرد پلیس است که در مواردی بعضی ماموران آزار خیابانی را موضوع چندان مهمی نمی‌بینند یا قربانی را بواسطه‌ی شکل حجابش سرزنش می‌کنند.
در بخش پرسش و پاسخ، در پاسخ به سوالی درباره‌ی همکاری دیده‌بان آزار با ارگان‌های دولتی و بخصوص شهرداری‌ها، غنچه (از پایه‌گذاران گروه) عنوان کرد اگرچه همکاری مستقیمی وجود ندارد، اما شهرداری تهران با آنها تماس گرفته و درخواست کرده پوسترهایشان را در ایستگاه‌های مترو نصب کند که این کار با موافقت گروه دیده‌بان آزار برای مدت کوتاهی عملی شد. یکی از حاضران نقدی وارد کرد مبنی بر اینکه به عقیده او «این فعالیت نیز همانند سایر فعالیت‌های مربوط به حوزه زنان، به طبقه‌ی متوسط محدود خواهد شد و طبقه‌ی فرودست مثل همیشه فراموش شده و کنار گذاشته می‌شوند، که اتفاقا مساله آزار در این طبقه به هیچ عنوان کمرنگ نیست. شما برای دخیل کردن زنان طبقه‌ی فرودست در این روایت‌ها چه کاری انجام داده‌اید»؟ غنچه در پاسخ گفت «یکی از دغدغه‌های ما حتی قبل از راه اندازی وبسایت همین مساله بود. از آنجا که بخش مهمی از کار ما میدانی است، وقتی در مترو یا بازار بزرگ با مردم صحبت می‌کنیم و جزوه‌ها را پخش می‌کنیم، به این ترتیب تقریبا به تعامل با تمام طبقات پرداخته‌ایم. ایده دیگر برای جبران این ضعف، ورود به سرای محله‌ها است ولی هنوز به علت عدم صدور مجوز موفق به این کار نشده‌ایم». در پاسخ به سوال یکی آقایان حاضر در جمع که آیا کار این گروه تنها به زنان محدود می‌شود یا به مردان نیز گسترش پیدا می‌کند؟ نگین پاسخ داد «در سایت بخشی برای تعیین جنسیت فرد آزاردیده یا شاهد مشخص شده و در محتوای علمی-پژوهشی خود نیز به این مساله می‌پردازیم. اما گاهی مجبوریم بیشتر انرژی و تمرکز خود را روی بخشی بگذاریم که مشکل حادتر است و در این مورد آزار زنان در فضای عمومی شایع‌تر است». الهه در تکمیل حرف‌های نگین گفت گزارش‌های زیادی از افراد تراجنسی و مردها دریافت کرده‌اند ولی خوب اکثر روایت‌ها مربوط به زنان است. یکی دیگر از آقایان این سوال را مطرح کرد که «چطور می‌توان در حمایت از فرد آزاردیده ظاهر شد بدون آنکه متهم به غیرتمندی و ناموسپرستی شویم، چون گاهی پیش آمده که وقتی در مقام دفاع از زنی برآمده‌ام متهم شده‌ام که خودم می‌خواهم با او دوست شوم». نگین گفت «ما همیشه پیشنهاد می‌کنیم که تا جای ممکن از مداخله فیزیکی اجتناب کنید و از راه‌های دیگری وارد شوید مانند پرت کردن حواس آزارگر با پرسیدن یک سوال یا قرار گرفتن در مسیر آزارگر. یا اگر در جلوگیری از آزار موفق نبودیم می‌توانیم به قربانی کمک کنیم با آشنایانش تماس بگیرد یا اگر برای شکایت نیاز به شاهد دارد به عنوان شاهد حاضر شویم».
جمع‌بندی: مشاهده فیلم دختران مردم و شنیدن صحبت‌های ربکا چاو از نقشه‌ی آزار و فعالان گروه دیده‌بان آزار نشان داد تجربه آزار خیابانی و دلایل وقوع آن تقریبا در نقاط مختلف منطقه یکسان است و مقابله با آن نیازمند یک کنش جمعی و همکاری و همراهی تمام مردم یک جامعه فارغ از قومیت، جنسیت و طبقه است. در این راه شکستن تابوی صحبت درباره آزار، آ‌موزش و آگاه‌سازی افراد، تغییر هنجارهای اجتماعی و حرکت از پایین به بالا از متن جامعه در کنار همکاری سازمان‌ها دولتی یا مردم‌نهاد دیگر می‌تواند به تغییرات گام به گام و موثر در جامعه منجر شود.
منبع: See You in Iran
