پرنیان رحیمی: یکی از شایع‌ترین انواع آزار خیابانی که بیش از همه علیه زنان صورت می‌گیرد، آزار کلامی است. آزار کلامی شامل متلک‌پرانی، فحاشی، جملاتی با بار جنسی و ... می‌شود که با درجات متفاوتی در همه جوامع وجود دارد، اما آمار دقیقی از آن در همه کشورها موجود نیست. آزار کلامی به دلیل دارابودن دامنه وسیعی از تعاریف در ذهن افراد، معنای متفاوتی پیدا می‌کند. آنچه کسی خشونت کلامی به حساب می‌آورد، لزوما به معنای آن نیست که دیگری نیز همین برداشت را داشته باشد. این موضوع زمانی که قانون مشخصی نیز در راستای انواع خشونت علیه زنان وجود نداشته باشد، ابهام مسئله را بیش از پیش می‌کند. در گفت‌وگوهایی با رهگذران یکی از محـــــورهای اصلی شهـــــر اصفهان (پیاده‌راه چهارباغ عباسی از میدان انقلاب اسلامی تا میدان امام حسین)، نظر افراد مختلفی را جویا شدم تا از تجربه زیسته و دیدگاه آنها نسبت به موضوع آزار کلامی مطلع شوم. به نظر می‌رسد هر چه افراد حضور بیشتری در اجتماع و مکان‌های عمومی داشتند، آزار کلامی را بیشتر تجربه کرده بودند و این موضوع فارغ از سن و نوع پوشش آنها اتفاق افتاده بود.

یکی از سوال‌هایی که از تمامی افراد پرسیده شد این بود که مکان و زمانی که آزار کلامی در آن اتفاق افتاده، چه ویژگی‌هایی داشته است؟ مکان‌های شلوغ و پر رفت و آمد و خلوت یا زمان‌هایی بعد از تاریکی هوا و در هنگام روز؟ پاسخِ تقریبا تمامی پاسخ‌دهندگان این بود که هیچ تفاوتی در مکان و زمان برای وقوع آزار کلامی وجود نداشته و این نوع از آزار را در همه ساعات شبانه‌روز و در مکان‌های مختلفی تجربه کرده‌اند. خانم «د» که 26 سال داشت، از احساس ناامنی بیشتری گفت که در مکان‌های خلوت‌تر و تاریک‌تر به هنگام آزار کلامی به او دست می‌دهد. پرسیدم آیا واکنشی نسبت به آزارهای کلامی از خود نشان می‌دهد؟ از نظر او، این موضوع کاملا به موقعیت بستگی دارد و اگر در مکان خلوتی باشد که امکان وقوع آسیبی جدی وجود داشته باشد، ترجیحش این است که سکوت کند. اغلب  نیز واکنشش نسبت به آزارهای کلامی سکوت و گذر کردن بود. رفتاری که شاید آسان‌ترین و در عین حال سخت‌ترین عکس‌العمل باشد. در این خصوص، خانم «ز» 50 ساله گفت: زمانی که جوابی داده شود، معمولا خود فرد متهم می‌شود و به همین دلیل، ترجیح می‌دهیم سکوت کنیم. همراه او که 46 ساله است، معتقد بود خیلی از افراد نیز به دلیل ترس از آبروریزی از نشان دادن واکنش پرهیز می‌کنند. فرد سوم این گروه، 52 ساله، اما فکر می‌کرد در جاهایی واکنش نشان دادن ضروری است. او می‌گفت که با وجود سن نسبتا بالایی که دارد،  همچنان آزار کلامی را تجربه می‌کند، در حالی که تصور این است که دختران نوجوان یا جوان در معرض این آسیب هستند. خصوصا زمان‌هایی که در حال رانندگی است این آزارهای کلامی بیشتر شنیده می‌شود.خانم «ش» 36 ساله، راهکار جالبی داشت. او در هنگام قدم‌زدن در مکان‌های عمومی به طور مداوم از هندزفری و موسیقی استفاده می‌کند تا صدای محیط اطراف را نشنود.

گزارش به پلیس

افراد کمی  آزار کلامی را به پلیس گزارش کرده بودند. خانم «م» 34ساله گفت به نتیجه و احتمال پیگیری آن امیدی ندارد، پس هیچگاه نیز به نیروی انتظامی مراجعـــــه نمی‌کند. در حالی که دختری جوان‌تر را دیدم که آزار خیابانی دو پسرِ ماشین‌سوار در خیابان کمال‌اسماعیل را به پلیس مستقر در کیوسک انقلاب گزارش کرده بود و آن ماشین توقیف شده بود. همراه سوژه قبلی، 26 ساله، معتقد بود پیگیری چنین موضوعی احتمالا دارای مراحل طولانی است که ترجیحش گذر کردن از مسئله است. خانم «د» اما پس از مزاحمت کلامی بر روی سی و سه پل، به کیوسک نیروی انتظامی مراجعه کرده بود و دو نفر برای پیدا کردن فرد مذکور فرستاده شده بودند.  فرد مزاحم پیدا نشده بود اما یکی از نیروهای پلیس در محل ذکرشده باقی مانده بود تا در صورت رؤیت، فرد دستگیر شود. از سوی دیگر، خانم «ژ» 24 ساله،  پیگیری آزار کلامی را بی‌نتیجه می‌دانست و بازگو می‌کرد که در محیط دانشگاهی پس از مشاهده آزار کلامی و گزارش آن به مسئولان نتیجه‌ای نگرفته و حتی متهم شده و به همین دلیل هم ترجیح می‌دهد دیگر به جایی و کسی گزارش ندهد.

تاثیر روانی آزارهای کلامی روی زنان

بسیاری از آنها بیان کردند که آنقدر آزارهای کلامی زیاد است که عادت کرده‌اند. برخی معتقد بودند بعضی از این متلک‌پرانی‌ها به دلیل رکیک بودن و وقاحتشان تا مدت زیادی از ذهنشان نرفته و تنها راهکارشان آن بوده که یا سعی کنند فراموش کنند یا با دوستی درباره آن صحبت کنند. صحبت کردن در این موارد و شاید به‌اشتراک گذاشتن تجربه‌های مشترک، مرهمی بر آن زخم بوده است.

واکنش مردها هنگام مشاهده آزار خیابانی

از چند نفر پرسیدم اگر تاکنون شاهد آزار کلامی بوده‌اند مداخله‌ای برای ایجاد احساس امنیت داشته‌اند؟ اکثرا  پاسخشان آن بود که شاهد آزار کلامی بوده‌اند؛ اما مداخله‌ای نداشته‌اند. آقای «ک»   45 ساله می‌گفت از آنجایی که نمی‌داند آزار کلامی برای فرد واقعا آزاردهنده است یا شروع یک آشنایی، مداخله‌ای نمی‌کند! آقای «ب» 23 ساله، اما تجربه دو بار مداخله در آزار کلامی را داشته است. او می‌گفت زمانی دیده است که دو نفر با ماشین مشغول آزار کلامی خانمی تنها بوده‌اند و از آنجایی که احساس کرده فرد مورد آزار نیازمند کمک است، به سوی آنها رفته و خود را به عنوان همسر او معرفی کرده تا آزاردهندگان محل را ترک کنند. جالب بود که دو نفر از زن‌ها به تجربه دریافته بودند که اخیرا اگر با مردی هم باشی، باز هم متوجه نگاه‌های خیره یا متلک‌های دیگر مردها می‌شوی. از آقای «ک» 27 ساله پرسیــــــدم آیا می‌دانسته که آزارهای کلامی می‌توانند فشار روانی زیادی وارد کنند و بر سلامت روان زنان جامعه اثر بگذارند؟ او پاسخ داد که وقتی یکی از دوستان دخترش تجربه آزار را داشته و برای او بازگو کرده، متوجه شده که این موضوع می‌تواند برای زنان بسیار سخت باشد، اما تا به حال تجربه مداخله در آزار کلامی را نداشته است و شاید هم حوصله دردسر ندارد.یکی دیگر از رهگذران حدودا  50 ساله نیز معتقد بود نوع پوشش می‌تواند بر میزان آزار کلامی اثر داشته باشد، گرچه افرادی هستند که برایشان فرقی نمی‌کند که شما چگونه هستید و در نهایت کار خود را می‌کنند. شایان ذکر است که در این گزارش سعی شده افرادی با پوشش‌های متفاوت برای گفت‌وگو انتخاب شوند.

آزارهای غیرکلامی

بسیاری از رهگذران نیز معتقد بودند که تجربه تعرض و لمس ناخواسته برایشان به مراتب فشار روانی بیشتری داشته است تا آزار کلامی و اینکه آزار کلامی به دلیل تعدد در تکرار، تا حدودی عادی شده است. دو نفر دیگر از پرسش‌شوندگان نیز می‌گفتند که وقتی تنها باشند، در برابر آزار کلامی واکنشی از خود نشان نمی‌دهند، چرا که احساس خطر می‌کنند  نکند اتفاق بدتری بیفتد.خانم «پ» 25 ساله، خاطره‌ای را بازگو می‌کند از زمانی که با فرد متلک‌پران وارد بحث شده و آن فرد پس از این واقعه نه تنها احساس شرم نمی‌کرده بلکه به صورت طلبکارانه‌ای بر سر او داد و فریاد کشیده است و حتی درگیر شده‌اند.چند نفر دیگر نیز با بیان خاطرات مشابهی گفتند که به همین دلیل سکوت می‌کنند. چرا که نمی‌دانند فردی که مقابل آنهاست چگونه آدمی‌ است و ممکن است با کلماتی رکیک‌تر شروع به فحاشی کند، چنان که برایشان اتفاق افتاده بود. یکی از افراد معتقد بود که برخی از این افراد مریض هستند و وقتی جوابشان را بدهی خوشحال می‌شوند و به آزار خود ادامه می‌دهند؛ اما همراه ایشان برعکس فکر می‌کرد که امکان دارد سکوت را نشانه‌ای از رضایت بدانند و به کارشان ادامه دهند.

سن آزاردهندگان

برخی معتقد بودند زمانی که افرادی با سن بالاتر مزاحم آنها شود، به شدت عصبانی می‌شوند و حتما جواب فرد را خواهند داد و کسی که جوان یا نوجوان است، از سر بی‌تجربگی و ناآگاهی دست به چنین عملی می‌زند؛ اما خانم «ژ» می‌گفت که اگر فردی با سن بالا مزاحم او شود به دلیل اینکه عمری از او گذشته سکوت می‌کند و به مسیر خود ادامه می‌دهد. پسران نوجوان عموما به صورت گروهی متلک می‌گویند و یکی از مصاحبه‌شوندگان گفت صدای خنده‌های گروهی آنها احساس حقارت به او می‌دهد. هرچند ترجیح اکثر افراد این بود که با پسران نوجوان درگیر نشوند یا جوابشان را ندهند، چون در سن و سال خاصی هستند و ممکن است واکنش‌های نامناسبی نشان دهند، همچنان که یکی از دختران جوان گفت یک بار با یک پسرک نوجوان که حرکت شنیعی توی یک کوچه خلوت انجام داده بود، درگیر شده و پس از واکنش، پسر با او درگیر شده و حتی دختر را کتک زده بود.

تکمله

به هر حال تجربه آزار کلامی، تجربه‌ای مشترک برای تمامی زنان است و هیچ راهکار مشترکی برای حل این موضوع وجود ندارد. خصوصا اینکه وقتی فردِ آزارگر پیاده باشد، درگیر شدن با او، پیدا کردنش برای سپردن به نیروی انتظامی و در نهایت اثبات این مدعا که فرد آزار کلامی رسانده است بسیار سخت می‌شود. از همین رو،  بسیاری از زنان هر روز با حجم زیادی از توهین‌هایی با بار جنسی و غیره روبه‌رو می‌شوند که اغلب، راهکارشان سکوت است. آمار مشخصی از اینکه این آزار کلامی تا چه حد روان انسان‌ها را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد وجود ندارد، اما استهلاک روزمره زنان در برابر چنین خشونتی آشکار است و در کمبود اعتماد به نفس برای حضور در جامعه نمود پیدا می‌کند.

منبع: روزنامه اصفهان زیبا