طنین عصفوری: در برخی از رسانه‌ها، به ویژه شبکه‌های اجتماعی مجازی، گزارش‌های پرشماری از آنچه سواستفاده استاد مرد از دانشجوی دختر خوانده می‌شود منتشر شده است و همچنان نیز می‌شود. محور مشترک اغلب این گزارش‌ها نیز این است که استادی با تکیه بر اقتدار خود، از دانشجو یا دانشجویان دختری به نحوی بهره‌کشی جنسی و جنسیتی کرده و یا قصد بهره‌کشی داشته است. ابزارهای این بهره‌کشی نیز زیر چتر اقتدار استادی و حتی مردسالارانه، عمدتا نمره و امتحان و حضور و غیاب و از این دست بوده است. اما ماجرای بهره کشی جنسی و جنسیتی سویه‌های دیگری نیز دارد و فقط به بهره‌کشی استاد از دانشجو محدود و منحصر نمی‌شود. در فضای جنسیت‌زده و مملو از ستم جنسی، قربانیان و ابژه‌های جنسی نیز گاهی استراتژی‌هایی برای بهره‌گیری از چنین فضایی دارند و بدین سان از موقعیت ابژگی خود می‌کوشند برای اعمال نوعی سوژگی استفاده کنند. شاخص‌ترین این گونه اقدامات همانا استفاده ابزاری شماری از دختران دانشجو از جنسیت خود برای رسیدن به اهداف خود است. آنان با آگاهی عمدتا غریزی می‌کوشند از خصلت جنسیت‌زدگی برخی استادان نهایت بهره را ببرند و به اهداف خود برسند. در نگاه آنان جنسیت‌زدگی استاد مرد نقطه ضعفی است که می‌توانند در جهت اهداف خود روی آن سرمایه‌گذاری و اقدام کنند.
در کشورهای مختلف پژوهش‌هایی درباره عمق و گستردگی آزار جنسی در دانشگاه‌ها انجام شده است. وقتی وضعیت پژوهش و میزان آگاهی‌ها درباره این پدیده در دانشگاه‌های ایران را با کشورهای دیگر مقایسه می‌کنیم، درمی‌یابیم که تا چه حد ما در ایران دچار فقر دانش و آگاهی معتبر و سنجیده درباره پدیده آزار جنسی در دانشگاه‌ها هستیم. از همین روی انجمن اسلامی آرمان دانشجویان در آستانه 25 نوامبر و اندیشیدن به این مشکل بر آن شد تا برای شناخت بهتر محیط پیرامون خود و تلاش برای بهسازی آن پژوهشی کمی را با موضوعیت خشونت در دانشگاه انجام دهد. البته در همین ابتدای کار لازم به ذکر است که این کار جنبه علمی نداشته و صرفا برای ایجاد دغدغه در میان مسئولین دانشگاه صورت گرفته است. این پرسشنامه نمی‌تواند بیانگر نتایج قطعی باشد و از این جنبه دارای کارکرد است که نقاط ضعف و قوت معضل خشونت جنسی در دانشگاه را برای ما روشن می‌کند. از اصلی‌ترین ایرادات وارد بر پژوهش انجمن اسلامی آرمان می‌توان به اینترنتی بودن و مشخص نبودن هویت دانشجویانی که آن را پر کرده‌اند اشاره کرد. همچنین تعداد کسانی که این پرسشنامه را پر کرده‌اند نسبت به جمعیت کل دانشجویان دختر دانشگاه کمتر بوده و بنابراین نمی‌توان نتایج را به کل دانشگاه تعمیم داد و از آن نتیجه‌گیری کرد. البته این بدین معنا نیست که نتایج بدست آمده کاملا بی‌ربط باشند، برای مثال وقتی 75% از دختران در پاسخ به این سوال که «تا به حال اتفاق افتاده که متوجه نگاه خیره دانشجوی پسر دانشگاه به خودم شوم» پاسخ «بله» داده‌اند به این معنا است که برخی از دختران در دانشگاه بطور جدی از این مسئله رنج می‌برند. و یا 50% از دانشجویان در پاسخ به این سوال «تا به حال برایم پیش آمده که استاد دانشگاهم توانایی‌های من را به عنوان زن دست کم بگیرد.» جواب مثبت داده‌اند. با توجه به ایرادات علمی پرسشنامه نمی‌توان گفت که دقیقا 46% از اساتید توانایی دانشجوهای دختر خود را دست‌کم می‌گیرند اما با تقریب می‌توان به این موضوع رسید که در دانشگاه‌ها (بخصوص دانشگاه‌های فنی نظیر علم و صنعت) برخی از اساتید متاسفانه توانایی‌های دختران را دست‌کم می‌گیرند. به یاد دارم که یک‌بار یکی از اساتید صریحا به من گفت: «تو اگه اینجا درس می‌خونی باید تو اون دنیا پاسخگو باشی. اولویت درس خوندن و کار کردن با پسرهاست.» بنابراین هر نتیجه‌ای که ما در پرسشنامه به آن رسیدیم الزاما نمی‌تواند نشان‌دهنده مسئله مشخصی باشد بلکه می‌تواند به منزله یک «مطالعه اکتشافی» قرار بگیرد که فرضا اگر یکی از این پرسش‌ها دارای پاسخ‌های مثبت بسیاری است می‌توان حدس زد که احتمالا در این بخش مشکلی وجود داشته باشد و بر همین مبنا مطالعات علمی و دقیق‌تری را در جهت بهسازی و رفع مشکلات موجود برای ارتقا فضای دانشگاه انجام داد.
همچنین در این پرسشنامه سعی کردیم تا مسائل دیگری مانند تاثیر خوابگاهی بودن دانشجو و یا زندگی در منزل شخصی، مقطع تحصیلی و در انتها میزان شکایت دانشجویان از این مسئله و برخورد آنها در مواجهه با خشونت را نیز بررسی کنیم. در مورد تاثیر محل زندگی بر تاثیر پذیری دانشجو از خشونت و یا ابراز نارضایتی از خشونت طبق مطالعات روانشناسانه‌ای که پیش از این انجام شده است ارتباط مستقیم دارد. به این صورت که معمولا دانشجویان خوابگاهی بیشتر از دانشجویانی که در منزل شخصی خود سکونت دارند مورد خشونت واقع می‌شوند اما درصد کمتری از آنها حاضر به برخورد با فرد متخاصم و یا اعلام شکایت از او می‌شوند زیرا معمولا دانشجویان ساکن خوابگاه با محدودیت‌های بیشتری از سمت خانواده‌های خود روبرو هستند. در نتایج تحقیق هم شاهد آن بودیم که 69% درصد از افرادی که حاضر به پر کردن این پرسشنامه بودند در منزل شخصیشان ساکنند.
در سوالی دیگر تلاش شده تا تاثیرات سن را بر خشونت‌پذیری بررسی کنیم. بیشتر پاسخ دهندگان در مقطع کارشناسی‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که دانشجویان مقطع کارشناسی بیشتر از دانشجویان سایر مقاطع مورد خشونت واقع می‌شوند. در نهایت دانشجویان در پاسخ به این سوال که آیا پس از مشاهده خشونت به نهادهای مربوطه مانند حراست مراجعه کرده‌اند یا خیر، تقریبا 90% در دانشگاه علم و صنعت پاسخ منفی داده‌اند. درصد بدست آمده با توجه به اینکه تحقیق دارای خطا است نمی‌تواند نشان دهنده فرض 100% درستی باشد اما می‌تواند به وجود آورنده این سوال در ذهن دانشجویان و مسئولین دانشگاه شود که آیا ساختارهای موجود در دانشگاه از دانشجویان در برابر خشونت‌های پنهان از طرف اساتید، کارمندان و یا دانشجویان حمایت و پشتیبانی می‌کند؟ آیا جایگاه دانشجویان در برابر خشونت مانند جایگاه اساتید است یا ساختارهای قدرت می‌تواند از اساتید در برابر شکایت دانشجویان از آنها دفاع کند؟
در مرحله بعد از دانشجویانی که تاکنون به حراست مراجعه کرده بودند سوال شده که آیا از نتیجه کار خود راضی بوده‌اند؟ در نتیجه این پرسش متاسفانه شاهد آن بودیم که بیش از 40% از دانشجویان پاسخ «اصلا» را انتخاب کرده‌اند و سایر افراد نیز گزینه‌هایی از این دست را برای پاسخگویی به این سوال برگزیدند. بنابر این نتایج لزوم این امر به مسئولین دانشگاه می‌رسد که دست به مطالعات دقیق‌تری زده و پژوهشی علمی را در سطح دانشگاه برای ارتقا کیفیت دانشگاه انجام دهند. در انتها می‌توان راهکارهایی برای کاهش پدیده‌ی آزار جنسی و کاستن از میزان و شدت آن در دانشگاه ها نیز اشاره کرد. عمده‌ترین راهکارهایی که برای کاهش شدت آزار جنسی در دانشگاه‌ها می‌توان اشاره کرد:
1 . تشکیل هیئت‌های طرح و بررسی شکایات در بدنه مدیریتی دانشکده‌ها در هر دانشگاه با عضویت فعال دانشجویان، اساتید و نماینده مدیریت در آن، جهت طرح و بررسی موارد گزارش شده.
2 . تشکیل صندوق‌های شکایات و اعتراضات به صورت ناشناس و نصب آن در فضای عمومی دانشکده و دانشگاه‌ها برای دادن فرصت اعتراض به کسانی که از ترس آبروریزی و محرومیت‌های ناشی از آن ناگزیر به سکوت می‌شوند.
3 . آشکارسازی نتایج رسیدگی به شکایات مربوط به تخلفات و تعرضات جنسی و انعکاس آن در دانشکده به صورت علنی جهت ایجاد فضای امن برای دانشجویان و ناامن سازی محیط برای متعرضان احتمالی در آینده.
چرایی استفاده از پرسشنامه
در پاسخ به این سوال که چه اهمیتی دارد که خشونت در دانشگاه به ویژه برای دانشجویان دختر را بررسی کنیم بهتر است از نتایج و پیامدهای این مسئله بر روی زندگی دخترانی که در محیط دانشگاه مورد خشونت قرار گرفته‌اند بگوییم. در مرحله‌ی اول این خشونت‌ها می‌تواند باعث سرخوردگی دانشجویان دختر شود و اگر این مسئله ادامه یابد می‌تواند منجر به انصراف وی از دانشگاه و حتی ترک تحصیل در مقاطع اولیه باشد. شاید همین متلک‌ها، تحقیرها و نگاه‌های خیره که در ظاهر برای برخی افراد ساده انگاشته می‌شود باعث محدود کردن فضای رشد یک دختر در بستر جامعه و دانشگاه شود.
منبع: نشریه دانشجویی آرمانشهر دانشگاه علم و صنعت
