زهرا مالکی، طراح و مجری طرح «کاهش خطرپذیری فضاهای شهری برای زنان» معتقد است: «فقدان سیاست‌های حمایتی برای زنان در برنامه‌های کلان شهری، اقدامات در مناطق را با چالش مواجه می‌سازد و موجب مواجهه سلیقه‌ای مناطق در برنامه‌ها می‌شود.»
به گزارش اسکان نیوز، فضای شهری همواره یکی از عرصه‌های خشونت علیه زنان بوده است. خشونتی که یا به شکل مستقیم نظیر تجاوز، عورت‌نمایی، متلک‌پرانی بروز داده می‌شود یا به صورت غیرمستقیم از طریق انتقال حس ناامنی در اشکالی مانند وجود اراذل و اوباش، تردد سریع موتورسواران، فقدان روشنایی، مصرف و توزیع مواد مخدر، کوچه‌های باریک و خلوت، ساختمان‌های خالی و متروکه و پل‌های عابر نامناسب. این خشونت در زندگی روزمره زنان جریان دارد و با خشونت علیه زنان در سایر حوزه‌ها از جمله خانه و خانواده در ارتباط است.
در راستای بررسی خشونت علیه زنان در شهر، به سراغ اقدامات شهرداری تهران در این زمینه رفتیم و دریافتیم که طرحی تحت عنوان «کاهش خطرپذیری بانوان در فضاهای شهری» وجود دارد که در آن مکان‌نمایی انواع عوامل خشونت علیه زنان در شهر و اقدامات زنان برای رفع این عوامل درنظرگرفته شده است. به مناسبت 16 روز مبارزه با خشونت علیه زنان، مشهور به 16 روز نارنجی، با زهرا مالکی، طراح و مجری این طرح به گفت‌وگو پرداختیم تا وضعیت خشونت علیه زنان در فضاهای شهری تهران و راهکار مواجهه با آن را بررسی کنیم.
وضعیت و عوامل موثر بر خشونت علیه زنان در شهر تهران
زهرا مالکی در خصوص آمار خشونت علیه زنان مطرح کرد که در سال 1383، طرح ملی بررسی خشونت خانگی که پروژه مشترک مرکز امور مشارکت زنان و معاونت اجتماعی وزارت کشور بود و با همکاری وزارت علوم از سال 1380 اجرا گردید، منتشر شد. برآورد کلی طرح درخصوص گستره خشونت خانگی حاکی از آن بود که 66 درصد خانواده‌های مورد مطالعه از اول زندگی مشترک تا زمان بررسی طرح حداقل یک بار خشونت خانگی با تعریف عام آن را تجربه نموده بودند و حدود 30 درصد خانوارها نیز حداقل یک بار در طول زندگی مشترک خشونت‌های فیزیکی جدی و حاد و 10 درصد خانوارها نیزخشونت‌های منجر به صدمات موقت و یا دائم را تجربه کرده بودند و پس از آن آمار جامع و ملی در این خصوص وجود ندارد و البته لازم به ذکر است که در مورد شهر تهران، کمیت و کیفیت خشونت‌ها برحسب مناطق مختلف شهر متفاوت است که این به تفاوت در متغیرهای مختلف محیطی و اجتماعی در مناطق برمی گردد. در مورد عوامل محیطی می‌توان به محل‌های انتظار برای وسایل حمل و نقل عمومی، وضعیت روشنایی معابر، وضعیت پوشش گیاهی بوستانها و معابر، شرایط و محل سرویس‌های بهداشتی، عرض پیاده‌رو و در کل وجود یا عدم وجود آن، اشاره کرد.
حذف ساختاری زنان از فضاهای شهری
مالکی مطرح کرد که بخش زیادی از خشونت‌ها نیز گزارش نمی‌شود که این عدم گزارش به عواملی چون فرهنگ مقصر جلوه دادن قربانی، نحوه برخورد پلیس با قربانیان، ناآگاهی، ترس از آبرو و فقدان سیاست‌های حمایتی برمیگردد. این شرایط در فضاهای شهری که بسترساز خشونت هستند همراه با عوامل بازدارنده گزارشِ خشونت موجب می‌شود که بخشی از زنان سیاست کناره‌گیری فضایی یا زمانی از فضاهای شهری را در پیش بگیرند. در این میان نقش فقدان سیاست‌های حمایتی و نحوه مواجهه با پلیس بسیار مهم است، در پژوهشی که در منطقه 7 شهرداری تهران داشتیم، دریافتیم زنان به جای مراجعه به پلیس، درخواست کمک از سایر افراد را برگزیده‌اند.
سه تصویر از قاب خشونت علیه زنان در تهران
این فعال حوزه زنان در مورد ویژگی‌های فضاهای شهری تهران که موجب زمینه‌سازی خشونت می‌شود به مقایسه مناطق 10،16 و 13 پرداخت و گفت: «در منطقه 13 یکی از مسائل مهم، موضوع ترمینال شرق و تبعات ناشی از آن نظیر دختران فراری و خانه‌های فساد بود .در منطقه 10 بیشترین مساله، مسائل مرتبط با دسترسی بود که عبارت بودند از یک‌طرفه بودن معابر، فقدان پیاده‌رو یا پیاده‌روهای کم‌عرض، زمان‌بندی نامناسب وسایل حمل و نقل عمومی، نفوذپذیری نامناسب بافت شهری و بدنه صلب بزرگراه و مجموعه‌های ساختمانی نواب که با بافت پشتی آن ارتباط برقرار نمی‌کرد و موجب ناامنی شده بود.
در بخش‌هایی از بافت درونی نیز بدنه‌هایی متشکل از آپارتمان‌هایی بلندتر از حد معمول به صورت ردیفی و کنار هم دیده می‌شود که با القای حس غیرقابل‌نفوذ بودن و فقدان نظارت به دلیل ویژگی‌های اجتماعی نامعلوم ساکنان جدید، بر خطرآفرینی کالبدی می‌افزایند. در ورودی پارکینگ‌های بدنه نواب ورودی های کور و نامناسبی وجود دارد که می‌توانند محل اختفا و وقوع انواع جرم باشند. در منطقه 16 با ادغام عوامل محیطی و اجتماعی مواجه بودیم، به نحوی که راهبرد اصلی پیشنهادی در منطقه برای کاهش خشونت علیه زنان، کاهش آسیب‌های اجتماعی بود و پس از آن ساماندهی مشاغل راهبرد دوم و ساماندهی فضاهای بی‌دفاع در مرتبه سوم قرار گرفت. در مجموع خطراتی که زنان را در فضاهای شهری تهدید می‌کند ناشی از طراحی نامناسب فضا و بی‌توجهی به ضرورت تأمین امنیت زنان است.»
چگونه شهری امن برای زنان طراحی کنیم؟
مالکی در نهایت برای کاهش خشونت علیه زنان در فضاهای شهری، این گام‌های پیشنهادی را مطرح کرد: «باید سیاست‌های حمایتی کلان شهری برای کاهش خشونت علیه زنان تدوین و تصویب شود زیرا بدون آنها در سطح مناطق و محلات برای اقدامات اجرایی با چالش و رفتارهای سلیقه‌ای مواجه خواهیم بود. سپس در چارچوب طرحی فراگیر، مخاطرات فضاهای شهری در هر محله با مشارکت زنان محلی به طور دقیق شناسایی شود.
در گام سوم، سیاست‌ها و برنامه‌ها برای تأمین امنیت زنان در هر محله ارزیابی شود. برای مثال باید این پرسش را بررسی کرد که آیا مراکز خدماتی برای زنان قربانی خشونت وجود دارد؟ گام چهارم نیز جلب مشارکت زنان برای تشکیل کانون‌های راه‌حل‌یابی و اجرا و نظارت پروژه‌های مشارکتی برای کاهش خطرپذیری فضاهای شهری است تا امنیت زنان توسط خودِ مردم تأمین شود و صرفا به راه‌حل‌های پلیسی توسل نشود. این مساله البته نیازمند آموزش پلیس برای بازنگری در نحوه مواجهه با زنان قربانی خشونت نیز هست تا احساس امنیت آنها را افزایش دهد.»
منبع: اسکان‌نیوز
.jpg)
