بسیاری از بحث‌ها پیرامون خشونت جنسی در عرصه عمومی در پی یافتن حقیقت ماجرا و پرداختن به این موضوع است که «چه کسی چه چیزی پوشیده بود؟» و «چه کسی چه نوشیده بود؟». هنر تجسمی حقیقت یا روایت را در اولویت قرار نمی‌دهد و آفرینندگان آثار هنری را از این جهت آزاد می‌گذارد. به همین دلیل دست هنرمندان باز است تا بحث‌های متفاوتی درباره این موضوع داشته باشند و محدودیت دیدگاه‌‌های مسلط را مشخص کنند.
این مسئله در جریان شهادت «کریستین بلازی فورد»[1] و قاضی «برت کاوانا»[2] در سنا در شبکه‌های اجتماعی مشخص شد. در خلال اظهارنظرهای سیاسی که در جریان بازگویی تعرض جنسی به دکتر فورد اتفاق افتاد، صحنه‌های غیرمنتظره‌ای دیدم: مردم - بیشتر زنان - تصاویر نقاشی‌های باروکی را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند، یعنی دو نسخه نقاشی «آرتیمیزیا جنتیلسکی[3] از داستانی از کتاب مقدس به نام «جودیت و سر هولوفرنس».
جودیت و سر هولوفرنس اثر جنتیلسکی
جنتیلسکی (۱۶۵۳-۱۵۹۳) یک هنرمند استثنایی بود. او نخستین زنی بود که در آکادمی معتبر هنرهای طراحی فلورانس پذیرفته شد و تنها پیرو زن «کاراواجو»[4] بود. او ۱۷ ساله بود که توسط معلم نقاشی خود، «آگوستینو تاسی»[5] مورد تجاوز قرار گرفت. وقتی تاسی از ازدواج با او (تنها راه برگرداندن آبرو) سر باز زد، پدر جنتیلسکی، تاسی را به دادگاه کشاند. جنتیلسکی جوان علیه متجاوز خود شهادت داد و برای اثبات صداقتش شکنجه را تحمل کرد. تاسی به تبعید محکوم شد، هرچند که مجازات اجرا نشد.
در پی تجاوز و محاکمه پس از آن، جنتیلسکی دو نقاشی از جودیت در حال قطع کردن سر دشمن خود کشید. هر دو به شدت طبیعی هستند و نقاشی دوم به شدت جسورانه است؛ به حالتی که می‌توان برندگی تیغ جودیت را احساس کرد. پژوهشگران اعتقاد دارند جودیت شباهت زیادی به جنتیلسکی دارد و هولوفرنس نیز بسیار شبیه به تاسی است. این نقاشی‌ها به صورت خودنگاره‌هایی از انتقام قربانی تجاوز درآمده‌اند. در زمان جلسات دادرسی کاوانا - که قاضی در آن اتهامات دکتر فورد علیه کاوانا را رد کرد - مردم در شبکه‌های اجتماعی تصاویر این دو نقاشی را با کامنت یا بدون هیچ نوشته‌ای به اشتراک گذاشتند. فراتر از خشم، عطشی برای به اشتراک‌گذاری تفسیرهایی از تجاوز از نگاه بازماندگان تجاوز وجود داشت.
هنرمندی به نام «نعیمه راموس چپمن»[6] در نمایشگاه «کنش غیرقهرمانانه؛ بازنمایی تجاوز جنسی در هنر معاصر زنان در ایالات متحده»[7] گفت: «آیا می‌توان از تجاوز جنسی سخن گفت و به هیچ وجه بر وحشیانه بودن این عمل بر بدن زنان تمرکز نکرد و آن را اروتیزه کرد؟» این نمایشگاه از تاریخ ۳ نوامبر ۲۰۱۸، بیست اثر در مورد تجاوز جنسی را از هنرمندان زن به نمایش گذاشت. برخی از این هنرمندان مانند راموس چپمن خود از بازماندگان تجاوز بودند.
تصویر سمت چپ نقاشی «سوزانا و بزرگ‌ترها»[8] اثر جنتیلسکی است. تصویر سمت چپ بازسازی این اثر توسط «کاتلین گیلج»[9] است.
گردآوردنده نمایشگاه «مانیکا فبیجنسکا»[10]، مورخ هنری، تحقیق برای برپایی این نمایشگاه را از سال ۲۰۱۵ بعد از دیدن تصویری از مجسمه ساخته شده توسط «کارول تئا»[11] با نام «زنان سابین»[12] آغاز کرد. این اثر گروهی از مردان ساخته شده از توری سیمی را نشان می‌دهد که در حال تجاوز به زنی هستند. فبیجنسکا پس از تماشای این تصویراز خانم تئا درباره محل نمایش این اثر پرسید. تئا پاسخ داد که تاکنون این مجسمه به نمایش عمومی درنیامده است.
زنان سابین اثر کارول تئا
فبیجنسکا می‌گوید: «با خود فکر کردم که چرا تا به حال چنین چیزی را ندیده‌ام؟» یا اینکه «اگر اینگونه آثار تا به حال به نمایش درنیامده‌اند، شاید آثار هنری دیگری نیز وجود داشته باشد که ما از آن بی‌خبریم.»
همان‌طور که تئا در کاتالوگ نمایشگاه «کنش غیرقهرمانانه»[13] گفته، زمانه تغییر کرده است. تجاوز بیشتر در محصولات فرهنگی نشان داده می‌شود اما اغلب به آن به چشم یک نقطه اوج تصویری (به سریال بازی تاج و تخت فکر کنید) یا به عنوان نوعی پیشروی عاشقانه نگاه می‌شود، تا موضوعی که به طور مستقل ارزش توجه دارد.
بیشتر بخوانید:
وقتی خشونتی رخ می‌دهد چه کسی مسئول است؟
«غسل‌ها»، اجرایی که رنج و سکوت بازماندگان تجاوز را به تصویر کشید
نویسنده فمینیست، «سوزان براون میلر»[14]، این پدیده را «تجاوز قهرمانانه»[15] نامیده، اصطلاحی که فبیجنسکا برای انتخاب عنوان نمایشگاه به آن استناد کرده است. در تاریخ هنر، مردان نقاشی‌هایی از تجاوز‌های اسطوره‌ای و تجاوزهایی که در کتاب مقدس عنوان شده –از اروپایی‌ها و سابین‌ها- کشیده‌اند که در آن خشونت جنسی به مثابه عملی تحسین‌آمیز و دارای ارزش‌های زیبایی‌شناختی بازنمایی شده است. زنان در این نقاشی‌ها همچون ابژه‌های جنسی برهنه و اروتیکی به تصویر کشیده شده‌اند که گاه خجالتی هستند و گاه لبخندی بر لب دارند.
«اسرار محفوظ»[16] اثر «سونیا کلیهر کامبز»[17] در نمایشگاه «کنش غیرقهرمانانه» در کالج جان جی.
اما زنان در «کنش غیرقهرمانانه» نویسندگان و سوژه‌های اصلی هستند و نگرش آنها به تجاوز به جای جسم بر تاثیرات آن بر احساسات متمرکز است. به این ترتیب، آنها وارثان مستقیم جنتیلسکی هستند، چنانکه بازسازی اثر جنتیلسکی توسط کاتلین گیلج بازنمود این امر است. گیلج در این بازسازی تفسیر خود را از نقاشی «سوزانا و بزرگ‌ترها» اثرجنتلیسکی و تجربه تجاوز این هنرمند باروکی نشان می‌دهد. در نقاشی «سوزانا و بزرگ‌ترها» سوزانا برهنه و مضطرب در تلاش است دو مرد آزارگر را از خود دور کند.
این آثار المان‌هایی دارند که در زندگی ما حضور دارند: خون و برهنگی، به ویژه در «صحنه تجاوز»[18] اثر «آنا مندیتا»[19] که عکس رنگی مستندنمای صحنه‌سازی‌شده‌ای در واکنش به تجاوز به دختری در دانشگاه در سال ۱۹۷۳ بود و عکس «جنیفر کارادی»[20] از یک سرباز زن ارتش ایالات‌متحده که مورد تجاوز قرار گرفته است یا انیمیشن مسحورکننده «بنگ تول هان»[21] از توییت‌های آزاردیدگان بعد از انتشار نوار نوار صوتی رسواکننده دونالد ترامپ.
اما در این آثار انتزاع نیز وجود دارد. «اسرار محافظت شده» اثر سونیا کلیر-کامبز مجموعه‌ای از مجسمه‌های سلول‌مانند است که از پوست گوسفند و تیغ‌های خارپشت درست شده که به طور همزمان ظریف و خطرناک به نظر می‌رسد. «R.S.V.P [22] تجدیدنظر-زیر سیم» اثر «سنگا ننگوودی»[23] به طور ضمنی خشونت را با پیچاندن جوراب‌شلواری‌های پر شده به شکل دایره و وصل کردنشان با سیم‌ها فلزی برای ایجاد برآمدگی‌هایی مانند سینه نشان می‌دهد.
« R.S.V.P تجدیدنظر-زیر سیم» اثر سنگا ننگوودی خشونت را با پیچاندن جوراب شلواری و وصل کردنشان با سیم‌پیچ نشان می‌دهد.
با اینکه تمرکز آثار بر آزاردیده‌ها و روایات آنها است، نتیجه دیدن آثار نمایشگاه به طرز چشمگیری با تماشای روایت یک زن در فضای عمومی از اتفاقی که برای او افتاده متفاوت است. «لین هرشمان لیسون»[24] در فیلم «دفترچه خاطرات الکترونیکی بخش سوم: اول شخص جمع»[25] خاطرات آزارهای جنسی کودکی خود را با استعاره و به طور غیرمستقیم و با استفاده ازتحلیل‌های روانکاوانه نشان می‌دهد و در تمام فیلم زمزمه‌وار تکرار می‌کند که به او گفته شده هیچ‌گاه در مورد این مسئله صحبت نکند.
در فیلم راموس چاپمن به اسم «و هیچ اتفاقی نیفتاده است»[26] که بسیار ناخوشایند است، تجاوز به عنوان یک اتفاق لحظه‌ای که پیامدهای بسیاری برای آزاردیده به دنبال دارد، به طور خلاصه و بالینی مورد بحث قرار می‌گیرد و عنوان می‌شود که در این دوره، حتی لمس مادر نیز ممکن است احساس ناخوشایندی در فرد ایجاد کند.
«کنش غیرقهرمانانه» با نگاهی موشکافانه دنیایی را منعکس می‌کند که در آن خشونت جنسی آن تروماتیک و فراگیر و معمول است. این امر نشان می‌دهد که هنر چه کار منحصر به فردی می‌تواند انجام می‌دهد: از بحث درباره واقعیات فراتر روید و به سوی آغوش حقایق عمیق‌تر و گفت‌و‌گوهای جدیدی در این باره به گام بردارید.
نویسنده: جیلیان استاینهاور
برگردان: سبا افقه
منبع: نیویورک تایمز
[1] Christine Blasey Ford
[2] Brett Kavanaugh
[3] Artemisia Gentileschi
[4] Caravaggio
[5] Agostino Tassi
[6] Naima Ramos-Chapman
[7] The Un-Heroic Act: Representations of Rape in Contemporary Women’s Art in the U.S.
[8] Susanna and the Elders
[9] Kathleen Gilje
[10] Monika Fabijanska
[11] Carolee Thea
[12] تجاوز به زنان اهل سابین، بخشی از تاریخ افسانه‌ای رم باستان است که طی آن، نخستین نسل از مردان رومی، زنانی از سرزمین سابین در همسایگی رم را ربوده و به آنان تجاوز می‌کنند.
[13] The Un-Heroic Act
[14] Susan Brownmiller
[15] heroic rape
[16] Guarded Secrets
[17] Sonya Kelliher-Combs
[18] Rape Scene
[19] Ana Mendieta
[20] Jennifer Karady
[21] Bang Geul Han
[22] مخفف جمله فرانسوی Répondez S'il Vous Plaît به معنی لطفا پاسخ دهید.
مخففی است که در دعوت‌نامه‌هایی که باید از طرف مدعو پاسخ داده شود نوشته می‌شود.
[23] Senga Nengudi
[24] Lynn Hershman Leeson
[25] Electronic Diary Part III: First Person Plural”
[26] And Nothing Happened
