از آنجا قانون فعلی منع آزار جنسی در اوگاندا با توجه به وضعیت زنان شاغل در بخش رسمی اقتصاد تدوین شده است. اما این قانون، به طور کامل زنان دستفروشی را که به طور غیررسمی فعالیت اقتصادی می‌کنند و اساسا کارفرمایی برای پاسخگویی ندارند، به دست فراموشی سپرده است. به همین دلیل هم این زنان خودشان دست‌به‌کار شده‌اند. «نورا بگومه»، زنی دستفروش در بازار کامپالا در پایتخت اوگاندا می‌گوید: «در اینجا برخی مردان عادت دارند که به زنان دست‌درازی کنند. ما آنها را اراذل خطاب می‌کنیم.» بگومه که پشت بساط موزش نشسته ادامه می‌دهد: «ما آنها را بابت دست‌درازی مجازات می‌کنیم. اگر مردان مزاحمت ایجاد کنند من آنها را به دفتر مدیریت می‌‌کشانم و در این حالت ممکن است تا یک ماه معلق شوند. این مجازات باعث می‌شود که اعمال آزاردهنده خود را متوقف کنند. آنها از ما می‌ترسند.»

بگومه نماینده زنان در بازار ناکاوا -یکی از بزرگ‎ترین بازارهای کامپالا که 7000 نفر در آن به فروشندگی مشغولند- است. اخیرا تلاش‌های سازمانی محلی به نام موسسه تحول اجتماعی[1]، موجب افزایش آگاهی زنان نسبت به مسئله آزار جنسی شده است.[2] بواسطه همکاری این سازمان با زنان فروشنده، در این بازار پروتکل‌هایی برای مقابله با موارد آزار جنسی مشخص شده که تنبیه آزارگران را تسهیل کرده است. پیش‌تر زنان فروشنده تنها به صورت غیررسمی می‌توانستند با مرتکبان برخورد کنند.

 

 

بازار ناکاوا به 6 ناحیه تقسیم شده که هر ناحیه دارای 40 بخش است و هر بخش دارای یک نماینده زنان است. این نمایندگان اولین کسانی هستند که موارد آزار جنسی به آنها گزارش می‌شود. بعد از نماینده، گزارش‌ها به مدیر ناحیه و سپس به کمیته انتظامی بازار ارجاع داده می‌شوند. «کاترین نانزیگه» یکی از فروشندگان بساط‌گستر و از اعضای کمیته ناکاوا توضیح می‌دهد مجازات‌ها وابسته به شدت جرم متفاوتند: «مرتکبان، بار اول 50 تا 100 هزار شیلینگ اوگاندا(معادل 10 تا 20 پوند) جریمه می‌شوند. اگر پس از پرداخت جریمه دوباره این رفتارها را تکرار کنند، یک ماه از فروشندگی در بازار تعلیق می‌شوند. اگر باز هم ادامه پیدا کند به کل از فروشندگی در بازار منع خواهند شد.»

نانزیگه از دوران کودکی در این بازار مشغول به کار بوده و به مادرش کمک می‌کرده است: «آنها از من می‌ترسند چون می‌دانند اگر ببینم کسی را لمس می‌کنند، مجبور به پرداخت جریمه خواهند شد.» البته هنوز عده زیادی از کارکنان بازار بویژه دختران کم‌سن‌وسال تمایل چندانی به اعتراض کردن ندارند. «سوزان تافومبا»، معاون یکی از بخش‌های بازار می‌گوید: «اینجا کارکنانی که غذا سرو می‌کنند خیلی جوانند. دختران 12 یا 13‌ساله که وقتی برای مشتریان غذا می‌برند توسط مردان مورد آزار قرار می‌گیرند. مردان قبل از اینکه پول غذا را پرداخت کنند، پستان‌هایشان را لمس می‌کنند، اداهای جنسی درمی‌آورند یا متلک می‌پرانند. دختران نوجوان اطلاع ندارند که می‌توانند کمک بگیرند و به همین دلیل سکوت می‌کنند.»

 

 

کنوانسیون توقف خشونت و آزار جنسی

زنان فعال در اقتصاد غیررسمی در نقاط مختلف دنیا از گذشته تا به امروز علیه آزار جنسی مبارزه کرده‌اند. اخیرا کنوانسیون جدید سازمان جهانی کار تحت عنوان «توقف خشونت و آزار»، به دلیل تمرکز بر بخش اقتصاد غیررسمی مورد ستایش قرار گرفته است.[3] 61 درصد نیروی کار در دنیا و بیش از 80 درصد نیروی کار در اوگاندا در بخش غیررسمی فعالند. «اوفلیا کمیگیشا»، وکیل حقوق بشر اوگاندایی می‌گوید: «این کنوانسیون کار را به گونه‌ای بازتعریف کرده که فضاهایی فراتر از محیط کار هم دربربگیرد و از تمامی اشکال اشتغال حمایت کند.» کنوانسیون اقتصاد رسمی و غیررسمی  و هم‌چنین فضای عموم و خصوصی را تحت پوشش قرار می‌دهد. برای مثال حتی رفت‌وآمد زنان به محیط کار نیز در نظر گرفته شده است. 

 

بیشتر بخوانید:

جنبش رژه بازار، علیه آزار جنسی در نیجریه

رزا پارکس و مبارزه برای تمامیت جسمانی زنان سیاه

 

اما اینکه این کنوانسیون در اوگاندا می‌تواند کارکرد داشته باشد یا نه به دولت بستگی دارد. کمیگیشا می‌گوید: «قانون فعلی منع آزار جنسی در اوگاندا با توجه به وضعیت زنان شاغل در بخش رسمی اقتصاد تدوین شده و کارفرمایانی که بیش از 25 نفر نیروی کار استخدام کرده‌اند را ملزم به سیاست‌گذاری علیه آزار جنسی کرده است. این قانون به زنان دستفروش در بازارها بی‌توجه بوده است. زنانی که اساسا کارفرمایی ندارند که بخواهد پاسخگو باشد.»

 

 

کمیگیشا ادامه می‌دهد: «در محیط‌های کاری‌ای مانند ناکاوا، زنان به صورت خودجوش فضاهایی را خارج از سیستم قضایی برای دادخواهی علیه آزار و سوءاستفاده جنسی ایجاد کرده‌اند. دولت اوگاندا می‌توانست در حمایت از این سازوکارهای غیررسمی اقداماتی صورت بدهد. مثلا اطلاعاتی درباره چگونگی روند تحقیقات به آنها ارائه بدهد یا افسر پلیس برای کمک به برخی نواحی بفرستد.» «لی ارینیو»، پژوهشگر یک سازمان فمینیستی پان-آفریقایی، نسبت به این کنوانسیون خوش‌بین است و می‌گوید: «اگرچه دولت اوگاندا موفق شده بند توصیه‌ای‌ مربوط به حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله LGBT‌ها را از توافقنامه حذف کند، اما این گروه‌ها به طور ضمنی هم‌چنان تحت حمایت حقوق بشر بین‌الملل و استاندارهای حقوق کار خواهند بود.»

ارینیو امیدوار است امضای این توافقنامه به تحولاتی مثبت در اوگاندا منجر شود؛ کشوری که جنبش «من هم» در آن حتی در بخش اقتصاد رسمی هم هنوز چندان گسترش نیافته است. ارینیو می‌گوید که در بخش غیررسمی، آزار جنسی کاملا عادی‌سازی شده و به عنوان جزئی از زندگی روزمره زنان مورد پذیرش قرار گرفته است. نتایج مطالعه او بر روی زنانی که در مزارع گل کار می‌کنند نشان می‌دهد که استثمار جنسی در این مزارع شایع  است.[4] استثمار جنسی به معنی رابطه جنسی در ازای در ازای کار موقت یا افزایش دستمزد.

 

 

ارینیو می‌گوید: «اگرچه برای مقابله با آزار جنسی سیاست‌گذاری‌هایی صورت گرفته و زنان از امکان گزارش دادن به کمیته‌های جنسیتی برخوردارند، منتها این سیاست‌ها به دست مدیریت‌های تحت سلطه مردانه بسیار ضعیف و ناکارآمد به اجرا درمی‌آیند.» به زعم ارینیو حمایت از زنان شاغل در بخش غیررسمی، مستلزم به رسمیت شناختن مشارکت آنان در اقتصاد ملی است: «بخش غیررسمی سهم عمده‌ای در تولید ناخالص ملی(50 درصد) دارد، اما وقتی پای مکانیسم‌های حمایتی به میان می‌آید به طور کلی نامرئی و نادیده گرفته می‌شود. دولت باید بفهمد که این بخش مهمی از اقتصاد ملی است که شایسته احترام و حمایتی برابر با بخش رسمی است.»

«چارلز اوکونی»، مدیر بازار ناکاوا، به اهمیت ارزش‌افزوده زنان در بخش اقتصاد غیررسمی واقف است و می‌گوید بخش اعظم این بازارها را زنان فروشنده تشکیل می‌دهند. او که در دفترش بر فراز بازار نشسته می‌گوید که تلاش‌ها برای بهبود وضعیت زنان فروشنده از طرق متعددی از جمله اعطای وام دولتی، در جریان است. در سال‌های اخیر بارها پیاده‌روها و خیابان‌های کامپالا به گونه‌ای خشونت‌آمیز و غیرانسانی از زنان دستفروش تخلیه شده‌اند. در پی پیگیری‌های زنان دستفروش، روز 21 مارس سال 2019، مقامات شهر کامپالا جلسه‌ ملاقاتی را با حضور شهردار و زنان دستفروش ترتیب دادند. گفت‌وگو درباره تخلیه دستفروشان، ‌مصادره کالاهایشان و رفتار آزارگرانه و غیرانسانی با آنها، آزار جنسی و استثمار دولتی از جمله اهداف این جلسه بود.

 

نویسنده: الیس مک‌گول

برگردان: غنچه قوامی

منبع: Guardian

 

---

[1] https://ist-tft.org/

[2]  این سازمان بر روی زنان و دختران جوان در اقتصاد غیررسمی بویژه در بازارهای محلی متمرکز است و به آنها در زمینه آموزش اقتصادی و مالی، توسعه کسب‌وکار، مهارت‌های مدیریتی، سازماندهی جمعی و مقابله علیه خشونت جنسی و جنسیتی کمک ارائه می‌کند. آی.اس.تی به طور مستمر تلاش کرده بی‌عدالتی‌های موجود در بازارهای سراسر کشور را کاهش دهد. بازارهایی که 80 درصد فروشندگانشان را زنان تشکیل می‌دهند اما در زمینه مدیریتی و رهبری بازارها به زنان نقش و فضا داده نمی‌شود.

[3] https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C190

https://mneguidelines.oecd.org/OECD-Garment-Forum-2020-Session-Note-Tackling-Violence-and-Harassment-in-Textiles-Clothing-Leather-and-Footwear.pdf

[4] https://www.akinamamawaafrika.org/wp-content/uploads/2020/07/Sexual-Harassment-Study.pdf