دیدبان آزار: شهلا لاهیجی، نویسنده، پژوهشگر، مترجم و مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان و از اولین زنان ناشر بعد از انقلاب، درگذشت. او سال‌ها تلاش کرد علی‌رغم سرکوب و سانسور، این انتشارات را یا به عبارت بهتر نشر اندیشه فمینیستی را پابرجا نگه دارد، انتشاراتی که باعث‌وبانی چاپ کتب متعددی در حوزه زنان، جنسیت و فمینیسم در ایران بوده است. همواره صدایی علیه سانسور در نشر بود. 

در مصاحبه‌ای گفته بود: «به دلیل آرمان‌‌گرایی که در انتخاب آثار دارم، نمی‌‌توانم به دنبال این باشم که پرفروش‌‌ها را هم داشته باشم. موسسه ما یک موسسه درجه یک از نظر اقتصادی نیست. ولی می‌‌توانیم این افتخار را داشته باشیم که تمام آثارمان براساس یک اندیشه منتشر شده است. وقتی موسسه‌‌ای با این شرایط ۶۰ کتابش در معرض قفل است و تقریبا بی‌‌جواب چطور می‌‌تواند سرپا بایستد؟ آیا وزارت ارشاد قصد دارد ما را از طریق اقتصادی نابود کند؟ چنین قصدی برای یک حکومت نسبت به ناشر نه‌‌تنها غیرمنصفانه که خنده‌‌دار است. جنگ فیل و مورچه می‌‌شود. اما وجود دارد.» 

در متنی با عنوان «سیمین عزیز! به سوگت نمی‌نشینم» در واکنش به مرگ سیمین بهبهانی نوشت: «من با شعرهای سیمین بزرگ شدم. با سیمین نوجوانی کردم، با او عشق را شناختم، اندوه را شناختم، زن را شناختم، اندوه زن‌بودن و قدرت زنانه را.» به سوگ شهلا لاهیجی نمی‌نشینیم. بسیاری از نوجوانان و زنان جوان و ... با کتاب‌هایی که او بانی انتشارشان شد، دور هم جمع شدند، فمینیسم خواندند و کتاب‌ها را دست‌به‌دست کردند. اگرچه ده‌ها کتابش را قفل کردند و اجازه انتشار ندادند، اما او یک انتشارات را به نام مبارزات زنان و اندیشه فمینیستی، برپا و حفظ کرد.

300 تن از فعالان مدنی و فرهنگی به مناسبت درگذشت لاهیجی در بیانیه‌ای نوشتند: 

با دریغ و افسوس، یار قدیمی جنبش زنان ایران، شهلا لاهیجی از میان ما رفت. زنی که با همت و ایستادگی در عرصه‌های مختلف فرهنگی، ادبی و اجتماعی به‌عنوان نمادی برجسته شناخته می‌شد. او در مقام یک ناشر فرهنگی، در انتشار کتاب‌ها و مقالات مرتبط با مسایل اجتماعی، فرهنگی با تلاش‌های فراوان و مستمر خود نقش بزرگی در ترویج فرهنگ و آگاهی از مسایل زنان ایران داشت و نقطه شروع مهمی را در مسیر آگاهی جامعه ترسیم کرد.

لاهیجی یکی از بانیان اولین مراسم روز جهانی زن پس از انقلاب، از بنیانگذاران «جمع زنان ناشر»، از همراهان ائتلاف‌های جنبش زنان ایران برای دستیابی به حقوق برابر زنان و از تبار نیکِ حامیان حرکت‌های فرهنگی بود. آثار او، یادگاری ماندگار از تلاش‌ها و آرمان‌هایش است و حضورش در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، نشان از تنوع و گستردگی دیدگاه او داشت.

شهلا لاهیجی، تنها یک نویسنده و ناشر نبود، بلکه خود و دفتر انتشارات اش همواره پذیرای پژوهشگران و همگرایی‌های کنشگران زن بود. او در شرایط سخت سانسور خاکسترنشین نشد و هربار در پسِ موقعیتی ناممکن، دوباره و دوباره با چاپ آثاری ارزشمند، ققنوس‌وار از جای برمی‌خاست و جامعه فرهنگی زنان را قدمی پیش می‌برد. شهلا لاهیجی با دستاوردهای خود، برای نسل‌های آینده، الگویی الهام‌بخش خواهد بود.

این زن پیشکسوت و استثنایی از میان ما رفت و ماتمی دیگر بر شانه‌های جامعه‌ فرهنگی گذارد. هرچند نقش تاثیرگذارش در ذهن‌ها و جامعه زنان برجای خواهد ماند. یاد عزیزش را گرامی می‌داریم و این ضایعه دردناک را به خانواده‌‌ محترم ایشان و نیز جامعه فرهنگی ایران تسلیت می‌گوییم. 

اسامی امضاکنندگان را اینجا مشاهده کنید. 

پیکر شهلا لاهیجی، روز پنج‌شنبه، 21 دی‌ماه با شعار «زن، زندگی، آزادی» و «درود بر لاهیجی»، در بهشت‌ زهرای تهران بر دوش فعالان جنبش حقوق زنان تشییع شد و به خاک سپرده شد.