دیدبان آزار

هانا شفیع از تاثیرگذاری هنر بر روایت کردن از آزار جنسی می‌گوید

من به بازماندگان صدایی نمی‌دهم؛ آنها صدای خود را دارند


دیده‌بان آزار: «هانا شفیع» نویسنده، روزنامه‌نگار و هنرمندی است که با نام Frizz Kid تصویرگری می‌کند. او هم در هنر تجسمی و هم نویسندگی‌اش مکررا به مضامینی مانند فمینیسم، بدن، نژادپرستی، خشونت جنسی و مراقبت از خود می‌پردازد.

شفیع اولین بار پس از دادگاه جنجالی «ژیان قمیشی»، مجری ایرانی-کانادایی رادیو و تلویزیون، در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفت. قمیشی در سال ۲۰۱۴ به چند مورد اذیت و آزار جنسی متهم و از شبکه CBC اخراج شد اما در سال ۲۰۱۶ در دادگاهی از این اتهام تبرئه شد.
تبرئه قمیشی و اینکه بازماندگان مورد قربانی‌نکوهی قرار گرفتند و یا به دروغ‌گویی متهم شدند، بسیاری از هنرمندان و فعالان از جمله هانا را برآن داشت تا با هشتگ «ما نجات‌یافتگان را باور می‌کنیم» به این حکم اعتراض کنند.

هانا در مصاحبه‌ای با پایگاه «تروما و و بهداشت روان» می‌گوید: «دوره بعد از محاکمه قمیشی واقعاً دشوار بود. پوشش خبری رسانه‌ها در مورد وقایع رخ‌ داده و محقق نشدن عدالت، برای بازماندگان بسیار آسیب‌زا بود. فقدان رویکرد هم‌دلانه نسبت به بازماندگان، به شدت حس می‌شد و محاکمه به جای تمرکز بر ظلمی که به آنها شده بود، به مکانی برای حمله به شخصیت‌ این زنان تبدیل شد.»

در واکنش به رای دادگاه، شفیع شناخته ‌شده‌ترین کار خود با نام «تایید مثبت» را آغاز کرد. شفیع تصاویر را با کلمات ترکیب می‌کند تا پیام‌هایی آرامش‌بخش از جمله «روند بهبودی خطی نیست»، «داشتن بار سنگین احساس و تروما طبیعی است» و «شما لایق عشق هستید» را به مخاطب مخابره کند. به گفته شفیع، این مجموعه راهی برای ابراز همبستگی با بازماندگان خشونت جنسی بوده است. گرچه هرگز انتظار نداشتم که به این اندازه مورد استقبال واقع شود.»

هنر او چندین هدف را دنبال می‌کند؛ او هنرش را برای مقابله و همچنین کمک به دیگران به کار می‌گیرد: «آثار من هم برای خودم شفابخش است و هم هدف گردآوری دیگران حول هنر را دنبال می‌کند. تا بتوانیم با هم درمان شویم، با هم خشمگین باشیم، با هم غمگین باشیم و با هم خلق کنیم.»

شفیع در سال ۲۰۱۸ برای تعامل بیشتر با مخاطبانش با دانشگاه رایرسون همکاری کرد و در آنجا کارگاه‌های آموزشی رایگان برگزار کرد. در این کارگاه‌ها از شرکت‌کنندگان دعوت شد تا به موارد زیر پاسخ دهند: «آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که به شخصی که به شما خشونت جنسی کرده است چه می‌گویید؟ دوست‌ دارید هم‌تایانتان چه چیزهایی را بدانند؟ دوست دارید چه چیزی را به خود یادآوری کنید؟»

پاسخ مخاطبان در قالب قطعات هنری، برای یک نمایشگاه با عنوان «کلمات گمشده» گردآوری شدند. شفیع در یک پست اینستاگرامی توضیح داد: «از طریق این سوالات ما می‌توانیم کلمات از دست رفته را با هم ارتباط دهیم. همه چیزهایی که ناگفته مانده‌اند اما باید شنیده می‌شدند. من واقعاً می‌خواستم بستری فراهم شود تا افراد تحت تأثیر خشونت جنسی در مورد تجربیاتشان صحبت کنند. گفتن چیزهایی که هرگز فرصتی برای بیانشان نداشته یا حس کرده‌اند که نمی‌توانند آنها را بگویند. من می‌خواستم مردم درک کنند که در این فضا می‌توانند هر آنچه را که می‌خواهند بگویند و احساس امنیت داشته باشند. فکر می‌کنم داشتن چنین فضایی برای روند بهبود بسیار مهم است.»

شفیع همچنین بر نقش مهمی که گمنامی شرکت کنندگان در «کلمات گمشده» ایفا کرد، تأکید می‌کند: «عدم افشای هویت احساس امنیت می‌آورد. مردم چندان درک درست و جامعی نسبت به این موضوع خاص و حساس ندارند. بنابراین ناشناس ماندن برای بازماندگان بسیار مهم است.» شفیع در ادامه می‌گوید که به بازماندگان صدایی نمی‌دهد زیرا آنها صدای خود را دارند؛ «من فکر می‌کنم آنچه که من انجام می‌دهم این است که به آنها فضایی بدهم تا احساس شنیده و به رسمیت شناخته شدن کنند. دادن هنری به آنها که بر تجربه‌شان تأکید می‌کند، مسائل آنها را برجسته و فضایی هم‌دلانه را فراهم می‌کند.»