نیروی انتظامی سال ۱۳۸۷ اعلام کرد که در تهران ۱۰۸ نقطه جرم‌خیز وجود دارد. همزمان با این خبر دو محقق از دانشکده علوم‌اجتماعی تهران در ۹ ماه ۱۲ نقطه مختلف از این شهر را بررسی کردند تا به این سوال جواب دهند که چه چیزی خیابان را ناامن می‌کند؟

قهرمانی و یاهک در این پژوهش خود جرم را به چهار دسته کیف‌قاپی، نزاع، سرقت و مزاحمت خیابانی تقسیم و شرایط خیابان را برای رخ دادن هرکدام از این اتفاق‌ها بررسی کرده‌اند. جدول های زیر نشان می‌دهد در این جرایم مختلف چه شرایط فیزیکی تاثیرگذار بوده است.

 از جدول زیر می‌توان فهمید که چه شرایطی برای مثال منجر به افزایش سرقت می‌شود اما لزوما افزایش مزاحمت خیابانی را به دنبال ندارد. به جز «برآمدگی و فرورفتن خیابان‌ها» که منجر به نزاغ، کیف‌قاپی و سرقت می‌شود، بقیه عوامل ذکر شده راه مزاحمت را هموار می‌کند. ضمن اینکه ویژگی دیگری با عنوان توالی و امتداد زیاد هم وجود داشته که تنها منجر به مزاحمت می‌شود ولی این ویژگی سرقت و بقیه جرایم را به دنبال ندارد. اگرچه نویسنده در مقاله خود مشخص نکرده که منظور او از این ویژگی‌های شهری چه بوده است.

علاوه بر ویژگی‌های فیزیکی شهر، شرایط اجتماعی هم می‌تواند منجر به این آزارها بشود که در جدول زیر به آن اشاره شده است:

بر اساس این دو جدول محقق به این نتیجه رسیده که همه آزارها در کالبد شهری و شرایط اجتماعی مشابهی رخ می‌دهند. محققان برای اینکه جواب دقیق‌تری به این سوال بدهند شدت این عوامل را سنجیده‌ و در جدول زیر به ترتیب مقابل هر کدام نوشته‌اند.

همانطور که در جدل بالا هم پیداست در شرایطی که خیابان پیچ و خم زیادی داشته باشد، خلوت باشد، تراکم فعالیتی باشد، بی‌نظمی وجود داشته و خالی از افراد باشد مزاحمت بیشتر از جرایم دیگر رخ می‌دهد. جالب اینکه وقتی مامور و مسئولی در خیابان حضور نداشته باشد لزوما مزاحمت بیشتر نمی‌شود بلکه کیف‌قاپی و نزاع افزایش می‌یابد. با اینکه به این موضوع در مقاله این دو محقق اشاره نشده اما دلیل آن ممکن است به تاثیر اندک ماموران نیروی انتظامی در کاهش آزارخیابانی برگردد.

حالا اگر یک بار دیگر به دو جدول اول برگردیم و فقط به شرایط فیزیکی و اجتماعی که منجر به مزاحمت خیابانی می‌شود نگاه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که عوامل جدول زیر بیشترین احتمال را برای آزار خیابانی فراهم می‌کنند. ﺟﺪول زیر ﻧﺸﺎن ﻣﻲ‌دﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎی دارای ﻣﺰاﺣﻤﺖ، ﻫﺸﺖ ﻋﺎﻣﻞ اﺻلی دارﻧﺪ ﻛﻪ از  ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ، ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﻴﺰﻳکی و ﭘﻨﺞ ﻋﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎعی اﺳﺖ . ﻫﻤﺎن‌ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎعی ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻴﺰﻳکی ﻓﻀﺎﻫﺎ را ﺑﺮای وﻗﻮع ﻣﺰاﺣﻤﺖ بی‌دفاع می‌ﻛﻨﻨﺪ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻴﺰﻳکی ﻛﻤﺘﺮ در وﻗﻮع  ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ اجتماعی ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ. این در حالی است که عوامل اصلی که منجر به سرقت می‌شوند بیشتر به شرایط فیزیکی خیابان‌ها برمی‌گردد.

نسخه کامل این گزارش را از اینجا دانلود کنید.