راحله رسولی: وجود مشکل آزار خیابانی در سوئیس، کشوری معروف به بی‌طرفی و دموکراسی، برای خیلی از ما دور از ذهن است، سوئیس هم به طور جدی دست به گریبان مشکل آزارهای جنسی در محیط‌های کاری، پارک‌ها، خیابان‌ها و ... است. یکی از کلیشه‌های رایج حول آزار خیابانی، این است که فقط افراد فرودست یا برخواسته از طبقات پایین اجتماعی- فرهنگی مرتکب آن می‌شوند. سوئیس یکی از کشورهایی است که می‌تواند این باور نادرست را به چالش بکشد. این کشور اروپایی، یکی از ثروتمندترین و پیشرفته‌ترین کشورهای جهان است، اما شواهد و آمارها نشان می‌دهد اوضاع آزار و اذیت خیابانی هم در این کشور چندان بهتر از جاهای دیگر دنیا نیست. البته ناگفته نماند که این کشور از پرتلاش‌ترین کشورهای دنیا در راستای مقابله با تبعیض و شکاف جنسیتی است. بر طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد از شکاف جنسیتی در نقاط مختاف دنیا، سوئیس در میان ۱۵۰ کشور،  رتبه ۱۱ را به دست آورده است و زنان بخش عمده‌ای از نیروی کار را در این کشور تشکیل می‌دهند. 

در تحقیقی که اخیرا در شهر لوزان (همان شهری که مذاکرات برجام در آن برگزار شد) روی زنان بین ۱۶ تا ۳۵ سال صورت گرفت، مشخص شد در طول یک سال گذشته، ۷۲ درصد از این زنان با آزارهایی مثل سوت زدن، توهین، دست‌مالی و تعقیب در خیابان روبه رو بوده‌اند. بخش دیگری از همین مطالعه نشان داده که نزدیک ۸۰ درصد این آزارها در شب و نیمی از آن‌ها در پارک‌ها اتفاق افتاده است. آمار بالای آزارخیابانی در شهر لوزان باعث شده نگرانی‌ها نسبت به امنیت اجتماعی در محیط‌های عمومی بالا برود و برای مقابله با آن، هرچند وقت یکبار کمپین‌هایی در شهرهای اصلی سوئیس راه‌اندازی شود. ایده اصلی این کمپین‌ها عموما مبتنی بر آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی است.

 

 

نمایشگاه آزار خیابانی در لوزان

تا به حال حرکت‌های مختلفی برای مبارزه با آزار خیابانی در جاهای مختلف دنیا شکل گرفته،  اما شاید ویدئوی طنزآمیز و مفهومی‌ای که داستان آن در موزه‌ای در  لوزان سوئیس اتفاق می‌افتد، از حرکت‌های متفاوت در این زمینه باشد. داستان به این شکل شروع می‌شود: مردی در موزه آزار خیابانی نقش راهنما را بازی می‌کند و درباره آزار جنسی و خیابانی با بازدیدکنندگان حرف‌ می‌زند. در این موزه هرکدام از آدم‌هایی که به شکل مجسمه درآمده‌اند، نماد یکی از آزارهای خیابانی هستند. راهنما در مورد یکی از نقاشی‌های موزه می‌گوید که این نقاشی‌ها نشان‌دهنده اصرار و پافشاری برای تبدیل پاسخ «نه» به «آره» است. و این نقطه معمولا شروع آزار است. در ادامه زنی وارد موزه می‌شود و متلک‌هایی به او انداخته می‌شود. راهنما می‌گوید واکنش آدم‌ها در فضای عمومی در برابر آزار معمولا چیزی جز سکوت نیست. آدم‌ها چشم‌هایشان را می‌گیرند تا این آزارها را نبینند و نشنوند.

راهنما و بازدیدکنندگان به تابلویی می‌رسند. راهنما می‌گوید تابلوی ژکوند به نگاه گیرایش معروف است، نگاهی که انگار همه جا دنبالتان است و رهایتان نمی‌کند. همینکه راهنما پرده را کنار می‌زند حاضران با تابلوی لبخند ژکوند روبه‌رو می‌شوند که در قاب نقاشی نه مونولیزا که مردی با ریش دیده می‌شود که به بقیه چشمک می‌زند و برایشان صدا درمی‌آورد، همانطور که آزارگران برای زنان در خیابان صدا درمی‌آورند. در سکانس پایانی مردی را می‌بینیم که در خیابان نشسته و به زنی متلک می‌گوید و دو نفر می‌آیند و او را در جعبه حمل اشیای موزه قرار می‌دهند. بارها شنیده‌ایم: «مگر هنوز هم به زنان متلک انداخته می‌شود»، «این چیزها که دیگر قدیمی شده.» ایده‌پردازان سوئیسی هم در ساخت این ویدیو همین حرف را مدنظر قرار داده‌اند: «کسی که متلک می‌اندازد را باید به عنوان شی‌ای عتیقه به موزه منتقل کرد.» این ویدئوی طنز با بازخورد خوبی در بین مردم مواجه و و بارها دست‌به‌دست شده و  خیلی‌ها را به این فکر انداخته با رویکردی دیگر هم می‌شود به پدیده آزار خیابانی نگاه کرد.

 

 

دست به کار شدن پلیس در زوریخ

فعالیت‌ها برای مقابله با آزار خیابانی در سوئیس به لوزان ختم نمی‌شود و در سایر شهرهای سوئیس هم در جریان است. به عنوان مثال مدتی قبل در زوریخ، پلیس هم دست به کار شد و در کمپینی،  بیلبوردهایی با مضمون آزارخیابانی را در سطح شهر نصب کرد. کارزار دیگری هم در این شهر برای تمجید از شهروندان مداخله‌گر به راه افتاد. این کارزار تلاش کرد تا شهروندان را از ناظران منفعل آزارخیابانی به شهروندانی تبدیل کند که آزاردیده را مورد حمایت قرار می‌دهند. در برن،  آزار خیابانی از سوی شورای شهر به عنوان یکی از مشکلات اصلی شهر قلمداد شد که باید در دو سال آینده به صورت جدی با آن مقابله شود. همچنین در برخی از مناطق اصلی شهر ویدئوهایی پخش می‌شود و  این امکان وجود دارد که شهروندان با استفاده از تکنولوژی VR و عینک‌های واقعیت مجازی و به صورت مجازی آزار خیابانی را تجربه کنند و ببینند که این آزار چه تاثیرات مخربی می‌تواند داشته باشد. تمامی این کمپین‌ها قرار است تا سال ۲۰۲۰ در سوئیس ادامه داشته باشند.

در این کشور اروپایی برای پلیس‌ها، صاحبان بارها، راننده‌های اتوبوس و گاردهای امنیتی دوره‌های آموزشی در زمینه شیوه‌های موثر مداخله در موارد آزار و حمایت از آزاردیدگان برگزار می‌شود. به علاوه از سال 2020 قرار است نیروهای پلیس بیشتری دم در مدارس مستقر شوند تا از دانش‌آموزان در برابر آزار خیابانی محافظت کنند. شهرداری هم برنامه دارد سامانه‌ای راه‌اندازی کند که افراد بدون ذکر نام بتوانند موارد آزار جنسی در فضای عمومی را گزارش کنند.

اوضاع سوئیسی‌ها با توجه به اینکه دولت هم دست به کار مبارزه با آزار خیابانی شده، چندان بد نیست. دولت هم برای مقابله، قوانینی را وضع کرده که طی آن شخص آزاردهنده در صورت اثبات جرم، باید جریمه نقدی پرداخت کند. اما این طرح‌ها منتقدین جدی هم دارد. با توجه به نظر سنجی‌هایی که انجام شده بیش از نیمی از زنان معتقدند کمپین‌های این چنینی به جای اینکه راه حل واقعی برای حل این مشکل باشند، بیشتر نمایشی برای تبلیغ فعالیت‌های سیاستمداران هستند.  قوانین جریمه هم این نگرانی را به وجود می‌آورد که تعداد پلیس‌ها آنقدر نیست که بتوانند همه جا حاضر باشند، بنابراین قانون قابلیت اجرایی پیدا نمی‌کند. پیشنهاد اصلی منتقدان این کمپین‌ها این است که تمرکز باید روی آموزش و فرهنگسازی ساختاری گذاشته شود تا کمپین‌های زودگذر و مقطعی . هرچند قربانیان آزار جنسی در سوئیس هم مثل دیگر نقاط دنیا به همین قدم‌های هرچند جزئی امید بسته‌اند.