این جادوگران با آزار جنسی مبارزه می‌کنند

مهتاب محمودی: در ماه مارس سال ۲۰۱۶، ویدئویی از یک حادثه در محوطه دانشگاه آنکارا در شبکه‌های اجتماعی خبرساز شد. این ویدئوی کوتاه گروهی از زنان جوان را نشان می‌داد که دانشجوی مردی را احاطه کرده و او را کتک می‌زدند. این زنان که گروه خود را «جادوگران دانشگاه»[1] نامیده‌اند با فریادهای خود مرد را به خشونت جنسی متهم می‌کردند. برخی از تماشاگران نیز آن‌ها را تشویق می‌کردند و آواز می‌خواندند: «زنده باد اتحاد زنان» و «این باید درس عبرت شود. هیچ‌کس نمی‌تواند زنان را آزار دهد». بعد از مدتی نگهبانان وارد عمل می‌شوند و مرد را از صحنه دور می‌کنند. ویدئوی این حادثه در صفحه فیسبوک گروه جادوگران دانشگاه[2] به سرعت انتشار یافت و توجه دانشجویان بسیاری را جلب کرد.

جادوگران از چه چیزی خشمگین بودند؟

«مرال چنار»[3] ۲۶ ساله و دانش‌آموخته رشته مهندسی شیمی از دانشگاه آنکارا و یکی از موسسان این گروه در این‌باره با مجله «گرازیا[4]» گفت‌وگو کرده است. او در توضیح دلیل وقوع این حادثه می‌گوید:‌ «هدف گروه ما ضرب‌وشتم مردان نیست و این یک مورد بسیار خاص و منحصربه‌فرد بود. دانشجوی مردی که در ویدئو می‌بینید به طور مداوم دوست‌دختر سابقش را، که او نیز دانشجوی دانشگاه آنکاراست، آزار می‌داد. این مرد علاوه‌بر مزاحمت در شبکه‌های اجتماعی سعی داشت به آن زن تجاوز کند. آن‌روز ما او را در کافه‌تریای دانشگاه دیدیم و چون می‌دانستیم یک متجاوز بالقوه است نمی‌خواستیم با او در یک مکان باشیم. به همین دلیل گفتیم از آنجا برود اما او به خواسته ما توجهی نشان نداد. به همین دلیل اقدامات بیش‌تری انجام دادیم.» چنار معتقد است تفاوت بسیاری میان خشونتی که مردان بر زنان اعمال می‌کنند و خشونتی که زنان برای محافظت از خود در برابر مردان بر آن‌ها اعمال می‌کنند وجود دارد.

اگر نیازمند معجزه‌ای، به یک جادوگر امید ببند!

گروهی از زنان دانشجو در استانبول در سال ۲۰۱۲ با هدف مبارزه با آزار جنسی و تبعیض جنسیتی گروه جادوگران دانشگاه را تشکیل دادند. جادوگران در ابتدا بیش‌تر در شهرهای استانبول، آنکارا، ازمیر، آدانا و مرسین فعالیت می‌کردند اما به‌تدریج در سراسر ترکیه شهرت پیدا کردند و هم‌اکنون در ۱۱ شهر و ۲۳ دانشگاه فعالیت می‌کنند و در فیسبوک بیش از پنجاه هزار دنبال‌کننده دارند. به گفته مرال چنار، صدها زن به عنوان جادوگر دانشگاه شناخته می شوند. شعار مبارزه آن‌ها این است: «هرگز به یک شاهزاده تکیه نکن! اگر نیازمند معجزه‌ای، به یک جادوگر امید ببند!»

چنار درباره وجه تسمیه گروه جادوگران می‌گوید: «در طول تاریخ بسیاری از زنانی که علیه نظام‌های مردسالار مبارزه کردند تحت فشار کلیسا جادوگر لقب گرفتند و بسیاری از آنان سوزانده شدند. ما نیز زنانی هستیم که از قوانین و مقررات سخت‌گیرانه و تبعیض آمیز سرپیچی می‌کنیم. به همین دلیل تصمیم گرفتیم خود را «جادوگران» بنامیم و بگوییم ما فرزندان جادوگرانی هستیم که آن‌ها سوزاندند! ما از جادو به عنوان یک نیروی مثبت برای بهبود زندگی زنان استفاده می‌کنیم.»

منبع تصویر: Al-Monitor

بیشتر بخوانید:

تفکیک جنسیتی و تبعیض علیه زنان دانشجو

زندانی به نام خوابگاه

وضعیت زنان در ترکیه

بنابر آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۷ درباره شکاف جنسیتی، از مجموع ۱۴۴ کشور ترکیه در جایگاه صدوسی‌ویکم قرار دارد. به گزارش کمیته حقوق زنان سازمان ملل ۳۶ درصد زنان متاهل در ترکیه در معرض خشونت فیزیکی همسرانشان قرار دارند. هم‌چنین به گزارش هافینگتون‌پست، وزارت خانواده و سیاست‌های اجتماعی ترکیه گزارشی منتشر کرده که نشان می‌دهد ۸۶ درصد زنان ترکیه تجربه خشونت جسمی یا روحی از سوی شریک زندگی یا اعضای خانواده‌شان را داشته‌اند. «جولیانا گوزن»[5] از اعضای گروه جادوگران می‌گوید این که مردانی که زنان را آزار می‌دهند به آسانی تبرئه می‌شوند موجب عادی‌سازی خشونت می‌شود.

گوزن درباره خشونت خانگی می‌گوید: «یک مرد می‌تواند در حال نوشیدن یک فنجان قهوه به دوستانش بگوید که چگونه همسرش را کتک زده است. {خشونت خانگی} تا این اندازه در ترکیه عادی است.» علاوه برخشونت خانگی، در ترکیه زنان در عرصه عمومی نیز مورد خشونت قرار می‌گیرند. در سال ۲۰۱۸ سایت Ipsos نتایج نظرسنجی گسترده‌ای را که در ۲۷ کشور دنیا در زمینه میزان توجه به برابری انجام داده منتشر کرد. یکی از سوالات اصلی این نظرسنجی مربوط به آزار جنسی است که پرسیده است: «آیا آزار جنسی بزرگترین مسئله ‌و چالش پیش روی زنان است؟» پاسخ ۵۱ درصد از زنان ترکیه و ۵۰ درصد از مردان ترکیه به این پرسش مثبت بوده است.

«ایرم»[6] زن دیگری است که در حوزه مقابله با آزارهای خیابانی فعالیت می‌کند. او که به دلیل ترس از آزار و اذیت نمی‌خواست نام کاملش منتشر شود، پس از تجربه‌های آزاردهنده بسیار از آزار و اذیت در فضاهای عمومی عضو سازمان هولابک[7] استانبول شده است. مانند بسیاری از زنان جوان ایرم نیز می‌خواهد درباره آزارها با صراحت صحبت کند. او می‌گوید در گذشته اگر هنگام قدم زدن با مادرش در خیابان مردی مزاحمشان می‌شد آن‌ها درباره آن اتفاق صحبت نمی‌کردند. اما ایرم وضعیت امروز جامعه ترکیه را متفاوت و در حال تغییر می‌داند. او معتقد است به دلیل افزایش تعداد دانشجویان زن، اشتغال زنان و به طور کلی پررنگ‌شدن نقش‌آفرینی زنان در زندگی شهری، زنان بیش‌تر از گذشته به آزارها واکنش نشان می‌دهند. او هم‌چنین نقش رسانه‌های اجتماعی را در افزایش آگاهی عمومی بسیار مهم می‌داند.

هم‌چنین در سال‌های اخیر خیابان‌های ترکیه بارها شاهد تظاهرات گسترده در اعتراض به افزایش خشونت‌ها علیه زنان بوده‌اند. در ماه فوریه سال ۲۰۱۵ «اوزگه‌جان اصلان»[8]، دانشجوی دختر ۲۰ ساله، در یک مینی‌بوس در شهر طرسوس ترکیه مورد سو قصد قرار گرفت. راننده مینی‌بوس که قصد داشت به اوزگه‌جان تجاوز کند او را به طرز بی‌رحمانه‌ای به قتل رساند. این قتل موجب بروز تظاهرات و اعتراضات فراوان در ترکیه در روزهای پس از این حادثه شد. معترضان پاسخ دولت را ناکافی می‌دانستند و به نسبت به عادی‌سازی چنین رخدادهایی هشدار می‌دادند. گروهی از مردان ترکیه نیز در اعتراض به قربانی شدن زنان در موج اخیر خشونت مردان در این کشور با پوشیدن دامن در میدان تقسیم شهر استانبول تجمع کردند.

تظاهرات در اعتراض به قتل اوزگه‌جان اصلان منبع عکس الجزیره

مردان دامن‌پوش در میدان تقسیم استانبول، منبع تصویر: bbc

دنیز کندیوتی[9]، استاد مطالعات جنسیت دانشگاه سواز لندن، واکنش‌ها به قتل اوزگه‌جان اصلان را انعکاس‌دهنده تقسیم‌بندی جامعه ترکیه به دو گروه طرفداران و مخالفان اردوغان می‌داند. به گفته کاندیوتی، حامیان اردوغان جداسازی جنسیتی را راهکار مناسب برای بهبود وضعیت زنان می‌دانستند. از سوی دیگر معترضان جداسازی جنسیتی را راه‌حل مناسبی نمی‌دانند. آن‌ها اعتقاد دارند جداسازی جنسیتی منجر به حذف زنان از عرصه عمومی می‌شود. هم‌چنین سیاست تفکیک جنسیتی مانع از شکل‌گیری روابط عادی و طبیعی میان زنان و مردان شده و به‌همین دلیل می‌تواند زمینه‌ساز خشونت علیه زنان باشد.

اتوبوس‌های زنانه صورتی‌رنگ در ترکیه، منبع تصویر: انتخاب

رویکرد دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه در حوزه زنان

فعالان حوزه زنان در ترکیه اعتقاد دارند رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه طی این سال‌ها به‌تدریج آزادی‌های مدنی زنان را کاهش داده است. به‌عنوان مثال دولت اردوغان سقط‌جنین را بسیار محدودتر از پیش کرد. هم‌چنین برخی از اظهارات او درباره زنان واکنش‌های منفی بسیاری را برانگیخت. اردوغان گفته است زنان و مردان برابر نیستند و نمی‌توان با زنان مثل مردان رفتار کرد. او فمینیست‌ها را متهم کرده که قادر به درک اهمیت مادر بودن نیستند. اردوغان مهم‌ترین وظیفه زنان را مادری دانسته و از زنان خواسته تا حداقل سه فرزند به‌دنیا بیاورند. حتی موضع‌گیری اردوغان در محکومیت خشونت علیه زنان نیز جنجال آفرین شد. او مردان را نگهبان زنان و مسئول محافظت از آنان دانست. چنار اعتقاد دارد سیاست‌های حزب عدالت و توسعه منجر به تقویت سلطه مردانه و مشروعیت‌بخشی به خشونت علیه زنان شده است. هم‌چنین به گفته او طی این سال‌ها تعداد زنانی که به قتل می‌رسند به‌طور معناداری افزایش یافته است.

یکی از اقدامات جنجال‌آفرین دولت ترکیه، اصلاحیه قانون رابطه جنسی با دختران زیر سن قانونی بود. این لایحه که در سال ۲۰۱۶ به پارلمان ترکیه ارائه شد در صورت تصویب منجر به عفو مشروط افرادی می‌شد که مرتکب برقراری رابطه جنسی با دختران زیر سن قانونی شده بودند. طبق قوانین جاری ترکیه ارتباط جنسی با افراد زیر سن قانونی ولو به عنف هم صورت نگرفته باشد، تجاوز جنسی محسوب می‌شود. تصویب این لایحه زمینه عفو مردانی را فراهم می‌کرد که ثابت شود بدون زور و ارعاب یا هر موردی که رضایت طرف مقابل را محدود کرده باشد با دختری که زیر سن قانونی بوده ارتباط جنسی داشته‌ و بعد هم با او ازدواج کرده باشد. بنابراین در صورت تصویب این لایحه قریب به سه‌هزار متهم مرد که به دلیل تعرض به دختران زیر ۱۸ سال در زندان بودند، با ازدواج با قربانی می‌توانستند از زیر بار مجازات بیرون بیایند. ارائه این لایحه به پارلمان با مخالفت شدید مدافعمان حقوق کودکان و زنان روبه‌رو شد. نمایندگان زن حزب عدالت و توسعه نیز با این لایحه مخالفت کردند. در نهایت اعتراض‌های مدنی دولت ترکیه را عقب نشاند و لایحه مذکور بازپس گرفته شد.

تظاهرات در اعتراض به لایحه عفو مشروط متجاوزان به دختران زیر ۱۸ سال، منبع تصویر: bbc

تبعیض‌های جنسیتی در دانشگاه‌های ترکیه

به‌گفته چنار یکی از مشکلات اصلی زنان در دانشگاه‌های ترکیه آزار و اذیت جنسی است. برخی از دانشجویان مرد با آزار و اذیت جنسی هم‌کلاسی‌های زنشان، احساس امنیت آنان در دانشگاه را سلب می‌کنند. اما این تنها مشکل زنان دانشجو در ترکیه نیست. نگاه‌ جنسیت‌زده به زنان در دانشگاه نیز آنان را آزار می‌دهد. چنار در این باره می‌گوید: «به‌عنوان مثال دانشجویان زن به‌اجبار باید زودتر از دانشجویان مرد به خانه برگردند. این اجبار، نگرش عمومی به زنان را در جامعه ما نشان می‌دهد.» چنار درباره نمونه دیگری از جنسیت‌زدگی و تبعیض در دانشگاه‌های ترکیه می‌گوید: «در خوابگاه‌ دانشجویان زن، نظافت اتاق‌ها بر عهده خود دانشجویان است. در حالی‌که اتاق‌های مردان را نظافت‌چی تمیز می‌کند. کمپین ما برای مقابله با این تبعیض‌ها به‌وجود آمده است.»

او دانشگاه‌های ترکیه را جهانی می‌داند که زنان در آن با خشونتی که دائما مردان برای تقویت قدرت مردانه خود بر آن‌ها اعمال می‌کنند دست‌‌به‌گریبان هستند. چنار می‌گوید گروه جادوگران دانشگاهی در تلاش است تا سلطه مردان را در هم شکند زیرا جادوگران نمی‌پذیرند که مجبورند در چنین شرایطی تحصیل کنند. این جادوگر جوان معتقد است دانشگاه‌های ترکیه دائما در حال بازتولید روابط هژمونیک زنان و مردان است. روابطی که مردان را در موضع فرادستی و تسلط و زنان را در موضع فرودستی قرار می‌دهد. او با تاکید بر برابر نبودن زنان و مردان در دانشگاه‌های ترکیه، به‌ویژه در فرصت‌ها، مبارزه علیه نظام آموزشی تبعیض‌آمیز و در معنای وسیع‌تر نظام اجتماعی را تنها راه زنان دانشجو می‌داند.

منبع عکس: grazia daily

جادوگران در دانشگاه‌ها چه می‌کنند؟

شاخه‌های گوناگون جادوگران دانشگاه، به‌طور منظم در دانشگاه‌های خود جلسات بحث و گفت‌وگو و هم‌چنین حلقه‌های مطالعاتی پیرامون سیاست‌های فمینیستی برگزار می‌کنند. هم‌چنین جادوگران دانشگاه چندین بار در سال کنفرانس‌هایی برگزار می‌کنند که در آن شاخه‌های مختلف این گروه در دانشگاه‌های گوناگون ترکیه گرد هم آمده و درباره راهکارها و کمپین‌هایشان گفت‌وگو می‌کنند. صفحه فیش‌بوک جادوگران دانشگاه تصاویر بسیاری از زنانی را نشان می‌دهد که در حال یادگیری فنون دفاع شخصی هستند. جادوگران با برگزاری دوره‌های آموزش فنون دفاع شخصی به‌طور رایگان سعی بر توانمندسازی زنان دارند. به‌گفته چنار این دوره‌ها با استقبال گسترده زنان روبه‌رو شدند. مایا ارگان[10]، یکی از مربیان دفاع شخصی جادوگران، هر یک‌شنبه به زنان استانبولی کنگ‌فو می‌آموزد. ارگان درباره اهمیت آموزش دفاع شخصی به زنان می‌گوید: «مردم اغلب می‌گویند ما باید به مردان آموزش دهیم تا زنان را رها کنند و آن‌ها را آزار ندهند. این کار بسیار مهم است، اما در کنار آن باید به زنان آموزش دهیم تا قدرت خود را پیدا کنند. اعتمادبه‌نفس می‌تواند در شرایط خطرناک تفاوت بسیاری در عملکرد انسان ایجاد کند.»

زنان استانبولی در حال آموزش تکنیک‌های دفاع شخصی منبع عکس middleeasteye

این مربی دفاع شخصی معتقد است برای مقابله با آزار جنسی زنان باید به یکدیگر کمک کنند. ارگان در گفت‌وگو با خبرگزاری میدل‌ایست‌آی توضیح می‌دهد که چگونه تجربه‌زیسته‌اش از آزار جنسی در فضاهای عمومی او را به این نتیجه رسانده است:«روزی با یک لباس پوشیده سوار یک مینی‌بوس در استانبول شدم. من در میان چند زن مسن نشسته‌بودم. مردی که وارد مینی‌بوس شد شروع به پرسیدن سوال‌های نامناسب درباره بدن من کرد. چند بار از او خواستم که دست از گفتن آن حرف‌های آزاردهنده درباره بدن من بردارد. اما او به کارش ادامه داد. زنانی که آن‌جا بودند نیز تنها تماشا می‌کردند و هیچ نمی‌گفتند. وقتی از مینی‌بوس خارج شدیم مرد بدن مرا لمس کرد. من هم واقعا عصبانی شدم و برای دفاع از خودم او را با مشت و لگد زدم. اما چیزی که بیش‌تر ناراحتم می‌کرد بی‌تفاوتی زنان دیگر به آزار و اذیت‌های این مرد بود.» علاوه‌بر آموزش فنون دفاع شخصی، گروه جادوگران در سرویس‌‌بهداشتی‌های دانشگاه جعبه‌های حاوی پدهای بهداشتی و تامپون‌های رایگان قرار می‌دهند. به گفته چنار، آن‌ها این کار را با هدف ابراز هم‌بستگی با دیگر زنان انجام می دهند.

مردم درباره جادوگران چه می‌گویند؟

به‌طور کلی جادوگران دانشگاه توانسته‌اند بازخوردهای مثبتی را از جامعه ترکیه و به‌ویژه زنان کسب کنند. چنار با اشاره به این‌که بازخوردهای منفی اغلب از سوی مردان بوده‌اند می‌گوید: «احتمالا می‌توانید تصور کنید آن‌ها درباره گروه ما در رسانه‌های اجتماعی چه می‌گویند. می‌گویند جادوگران دانشگاه تنها، ناامید، زشت و هم‌جنس‌گرا هستند. صادقانه بگویم، ما واقعا به این‌گونه نظرها و واکنش‌ها اهمیتی نمی‌دهیم.» چنار معتقد است مردان از این‌گونه اقدامات رهایی‌بخش زنان و مقاموت آن‌ها در برابر سلطه مردان احساس خطر می‌کنند. او درباره آرزوی اصلی‌اش برای زنان ترکیه و این‌که می‌خواهد در نهایت چه چیزی در ترکیه تغییر کند می‌گوید: «امیدوارم مردسالاری سرنگون شود. من جامعه‌ای را می‌خواهم که در آن زنان و مردان برابر باشند. جامعه‌ای که زنان و مردان بتوانند آزادانه در کنار هم زندگی کنند. البته این آرزوی من تنها برای ترکیه نیست. آرزو می‌کنم تمام جهان این‌چنین شود.»

منبع تصویر: grazia daily

فهرست منابع:

[1] Campus witches

[2] https://www.facebook.com/KampusCadilari/videos/1132161033502205/

[3] Meral Cinar

[4] Grazia Daily

[5] Juliana Gozen

[6] Irem

[7] هولابک با نام انگلیسی «Hollaback» سازمانی مردم‌نهاد است که با هدف مقابله با آزارهای خیابانی علیه زنان در آمریکا تشکیل شده و هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ترکیه فعالیت می‌کند.

[8] Ozgecan Aslan

[9] Deniz Kandiyoti

[10] Maya Ergun

دیدبان آزار

گزارشی از کمپین مقابله با آزار جنسی در دانشگاه‌های ترکیه