زهره رجبی: تعدادی از زنان و دختران دانش‌آموز افغان اخیرا در کابل به دلیل «بدحجابی» بازداشت شده‌اند و وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان این موضوع را تایید و اعلام کرد: «مکرراً به این زنان دستور داده شده بود که به حجاب و پوشش خود توجه کنند. اینها زنانی بودند که در جامعه اسلامی شئونات اسلامی را زیر پا گذاشتند و زنان محترم را به بی‌حجابی تشویق می‌کردند.»
این خبر اعتراض گسترده فعالان افغان را به دنبال داشت. گفته می‌شود بازداشت زنان بابت پوشش در افغانستان بی‌سابقه بوده است. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان خواهان آزادی فوری و بدون قیدوشرط زنان بازداشت‌شده شد. سازمان عفو بین‌الملل هم از حکومت طالبان خواسته است که «سرکوب و دستگیری‌های خودسرانه» زنان به خاطر طرز پوشش را «فوری» متوقف و افراد بازداشت شده را آزاد کند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی ارشد طالبان به رادیوی دولتی تحت کنترل طالبان گفته است: «برای بعضی مردم به دلیل بی‌حجابی توصیه شده است اما کسی بازداشت نشده است. شماری زنان بودند که به ارگان‌ها خواسته شده بودند، برای یک ساعت یا دو ساعت به آنها توصیه شد و با خانواده‌هایشان هم صحبت شد که این مساله تکرار نشود که موجب فساد در جامعه می‌شود. آنها مرخص شده‌اند.»
بیش از دو سال است که حاکمیت بنیادگرا و فاشیست طالبان بدون فشار بین‌المللی و یا تلاش جدی‌ای برای توقف روند سرکوب زنان و سایر گروه‌ها و اقلیت‌ها در افغانستان به حکومت خود ادامه می‌دهند. رصد اخبار و فعالیت‌های جامعه بین‌المللی نشان‌‌دهنده اقدامات نمادین ناکافی و اکتفا‌کردن به بیانیه‌های بی‌اثر است و در عمل جامعه جهانی نه‌تنها اقدامی جدی در برابر سیاست‌های ضدانسانی و زن‌ستیز طالبان نکرده بلکه در مواردی در پی مذاکره و مماشات نیز برآمده است. مسئله‌ای که بارها و بارها اعتراض فعالان حقوق زنان افغانستان را در پی داشته است.
اما مقاومت هر‌روزه زنان افغانستان و اعتراضات آنان در سراسر جهان، روایت دیگری از ایستادگی و سازش‌ناپذیری ارائه داده است. از تجمعات و اعتراضات خیابانی در کابل گرفته تا اعتصاب غذا در کلن. تمنا زریاب پریانی از زنان معترض که مدتی را در بازداشت حکومت طالبان نیز سپری کرده بود به همراه چند زن دیگر شهریورماه با دست‌زدن به اعتصاب غذای ۱۲روزه، خواستار به رسمیت شناخته‌شدن «آپارتاید جنسیتی» حکومت طالبان شدند.
رسانه زن‌تایمز، در بیانیه‌‌ای در حمایت از این اعتصاب نوشت: «به‌واقع در نبود طرح بدیل مورد توافق و اپوزیسیونِ با اعتبار عمومی، تنها نیرویی که توانسته است چالش جدی فراروی تحکیم رژیم طالبان در داخل و رسمیت‌یابی بین‌المللی آن ایجاد کند، جنبش اعتراضی زنان افغانستان بوده است. تا این لحظه، با وجود برخوردهای حذفی بی‌رحمانۀ گروه طالبان با زنان و دختران و فقدان حمایت‌های لازم داخلی و بین‌المللی از آنها، جنبش اعتراضی زنان، گرانیگاه اصلی امید عمومی به پیروزی بر این گروه و تغییر محاسبات و مناسبات دانسته می‌شود.» چند گفت‌و‌گوی کوتاه پیش رو بازتابِ گوشهای از صدای زنان افغانستان درباره فشار و استرسِ مداوم زیستن زیر سایه سرکوبِ مذهبیون افراطی است که حیات خود را در حذف زنان از عرصه عمومی و سرکوب آنان به شیوه‌های مختلف می‌دانند.
اگرچه سقوط کابل و قدرت‌گیری طالبان، از همان ابتدا تن زنان بسیاری را لرزانده بود، با‌این‌حال رها، زنی که دانشجوی دندان‌پزشکی بوده، توضیح می‌دهد که خوش‌باورانه اوایل حضور طالبان فکر می‌کرده نمی‌توانند چندان سختگیر باشند و همراه همسرش به دانشگاه می‌رفته است. رها می‌گوید: «دست‌در‌دست هم بودیم. یکی از طالب‌ها پیچید جلویمان. حرف بسیار زشتی زد به زبان پشتو. بعد هم گفت که چرا دست شوهرم را گرفته‌ام. شوهرم عصبانی شد و دعوا درگرفت. تفنگش را به سمت شوهرم گرفت و لت‌و‌کوبش کرد. من شروع کردم به التماس‌کردن و گفتم دیگر تکرار نمی‌شود تا ولمان کرد.»
بیشتر بخوانید:
«من یک مبارزم، مدافع زنان افغانستان»
«زنان برده جنسی شما نیستند»
طالبان حضور زنان را در عرصه عمومی بدون محرم شرعی منع کرده است. وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان همچنین به رانندگان موترهای مسافربری دستور داده که از سوار‌کردن زنان بدون محرم شرعی و حجاب اسلامی، خودداری کنند. رها ادامه می‌دهد: «بار دیگر با وجود اینکه شوهرم همراهم بود و من حجاب داشتم و مانتو به تن و پتلون (شلوار) به پا داشتم، نیروهای امر به معروف طالب خطابم کردند و گفتند چرا پتلون پوشیدی؟ باز شانس داشتم که شوهرم همراهم بود و به پشتو به آنها گفت خیر هست و بار آخر است و دیگر نمی‌پوشد. ولی دفعه قبل به‌خاطر اینکه فقط دست شوهرم را گرفته بودم ما را بسیار اذیت کردند و کتک زدند.»
ممنوعیت آموزش بالاتر از صنف ششم، منع کار در بیشترهای اداره‌های دولتی، تمام اداره‌های غیردولتی و آرایشگاه‌ها، ممنوعیت رفتن به پارک‌های تفریحی و ورزشگاه‌ها از جمله دیگر محدودیت‌هایی است پس از قدرت‌گرفتن طالبان که بر زنان اعمال شده است. رها چندی بعد به دلیل فشار‌ها و سرکوب گسترده زنان توسط طالبان، افغانستان را به مقصد کشوری اروپایی ترک کرد و در یکی از کمپ‌ها منتظر پاسخ به درخواست پناهندگی خود است.
دختر دیگری از افغانستان توضیح می‌دهد: «روزی می‌خواستم برای جشن تولد به خانه دوستم که در کمربند سبز کابل واقع شده بروم. نیروهای طالب من را از تاکسی پیاده و سوال‌پیچم کردند. گفتند چرا بدون محرم هستی؟ من در نیمه راه بودم. دشت و بیابان بود و گفتم من نمی‌توانم پیاده شوم و باید صبر کنم که کسی بیاید دنبالم.»
ماریا ادامه می‌دهد: «التماسشان کردم گفتم: "شما شرایط را طوری سخت کردید که زنان از خانه برنیایند(بیرون نیایند)." ولی این بار من وسط راه بودم و اخر سر من را از موتَر (ماشین) پیاده کردند و من گریه‌کنان مسیری را پیاده رفتم تا برادر دوستم دنبالم آمد. ما را بسیار اذیت می‌کنند. شرایط را طوری کردند که زن بیرون نیاید چون آزار و اذیتشان بسیار زیاد است. طوری می‌کنند که اصلا خودمان انتخاب کنیم خانه بمانیم.»
ماریا مصادیق این آزار‌و‌اذیت‌های دائمی را چنین توصیف می‌کند: «همواره وقتی بیرون هستیم با سوالاتی از این دست مواجه می‌شویم: "چرا محرم نداری؟ چرا پتلون (شلوار) پوشیدی؟" حتی یکبار برادرم همراهم بود و از ما مدرک خواستند.»
زنی دیگر درباره شرایط افغانستان می‌گوید: «امکان تحصیل و کار را از دختران گرفتند. من با همسرم کار می‌کردم و ما شب‌ها ناوقت (دیروقت) از کلینیک به خانه می‌آمدیم. یکبار بعد از چند قدم ما را متوقف کردند و «مدرک نکاح» از ما می‌خواستند. حتی یکبار ما قرار بود برای تولد یکی از دوستانم در کافه رستورانی جمع شویم. اجازه ندادند و در نهایت مجبور شدیم در یک جای خلوت در گوشهای از شهر یک کیک و چند شمع قرار دهیم و مراسم خیلی کوچکی با ترس بگیریم.»
او ادامه می‌دهد: «طالبان انسان‌ها را خسته و تنگ می‌کنند. بسیاری از زنان به‌اجبار وطن را ترک کردند. نمی‌گذارند ما آزاد بگردیم یا تحصیل کنیم و شرایط بسیار سختی است. تنفس را از ما دریغ کردند.»
